ang santos sa mga bigaon

naunsa ba kining hitaboa nga
ang gamay nga kalayo sa kaulag
kada adlaw man nimong gisugnuran
hangtod nga kini
imong gihimong pahulayan

og imong gilawgan
sa usa ka palanggana
nga gasolina
og tan-awa naunsa na

misilaob ka og
naugdaw diha sa

tumang kahilom sa
usa ka
abo nga lagom

nangyam-id ang hangin
diha sa imong
pahiyom bisag anaa kana
sa ganghaan sa baba
kamatayon

ikaw na ang halangdon
nga santos
sa mga nga bigaon

ang kahilom sa usa ka bola

ang kahilom nga naa sa sulod sa bola
kamaong moligid
mountol

ayoha kana paghawid
kay og masipyat ka kamao usab
kanang mobunal
mosagpa
mosumbalik diha kanimo

ang kahilom akong higala apan
usahay akong mahimong kaaway

ang kahilom dili sa tanang higayon
balaanon
lalom kini og dulot usahay og
aduna na kini gipatay

kay ang luba usahay sa sundang
sa kahilom
mopikas sa kasingkasing
gikan sa dughan lapos sa likod
dulot sa bukog

dili gayod mawagtang dili mawakli
dili mahipangmakak

sa osa ka puti nga rosa
ang mga tunok
diha sa iyang ubos
og kilid

wala siya masayod nga kini
ang nakapatahom kaniya

sa atong pag-abot

sa atong pag-abot
ato gayod dayong gisugdan ang angayang buhaton

ang pagtapak sa mga buslot
sa atop niining balay nga karaan
aron dili makasulod ang ulan

ang pagtaptap sa gaalirong nga mga bongbong
aron dili unta makasulod ang hangin
og mga alibangbang ang mga kwaknit
og uwak og mga ligwan

ang pagtaod sa mga hagdan
aron makasaka ang tanan
ang mga bata og tigulang

ang pagtaod sa mga bintana
og sa iyang mga lansang
aron unta dili makasulod ang mga
kawatan

apan lahi usab ang iyang pag-abot
makalagot gayod kaayo

tiaw mo ba nga gikabhang niya ang
atop aron kuno niya malantaw ang
bulan og mga bitoon

gipangbaklas ang ubang bongbong
kay gusto siya og kusog nga hangin
nga musolod sa iyang lawak
diha sa bugnaw nga kagabhion

ang hagdan iyang gikuhaab og ubang ang-ang
kay aron adunay tikangon ang
mosaka og aron kini maghunahuna
kabahin sa mga napangagan
aron kini makahinuklog sa kakulangon
sama sa kinabuhi

gipanguha ang lansang sa mga bintana
kay aron abri kini sa
pag-abot sa takdol nga bulan

wala siya maghisgot sa kahadlok
sa mga kawatan
gihigugma niya ang ulan
gusto niyang kab-oton ang
mga panganod
og mga bitoon

og sa walay pagsalapid sa mga pulong
gikan sa iyang dila
mipailaila siya sa iyang kaugalingon kanamo

siya kuno ang bag-ong
mambabalak dinhing dapita

namyahok ang iyang aping
taas ang iyang bungot, gubot ang iyang buhok
kunot ang panit sa iyang mga kamot
bawog ang iyang likog
og hiwi ang iyang bukton
og niwang ang iyang mga tiil
og pidyat ang iyang tiyan
makalolooy gayod tan-awon

apan bugnaw kaayo ang iyang tingog
lumo ang iyang tinan-awan kanamo

nagdala siya sa usa ka tigmo
nga walay mga tubag

migimok ang akong kasingkasing
morag bag-ong natawo nga alibangbang
milupad og dayon misayaw

ang akong magulang nga babaye

sa iyang pagbiya
gihikap ni nanay ang iyang nawong
og mibungat sa daghan
kaayong mga tugon

naggakos sila og
nag-iniyakay
gihagkan ni nanay
ang iyang
aping og agtang

kadto ang kataposan nilang
panagkita
kay ang akong magulang nga babaye
sukad niadto
wala na gayod namo igkita

sakit nga palandongon nga ang usa
ka anak nga gimahal sa inahan
nga sa langaw ang panit dili gani
patugpahan
igo lang gisaknit sa usa ka hangin
sa kapalaran
gikan sa amihanan
og dayon mibulhot
supot sa dotdot
sa lipot sa atong
palibot
nianang mga kaligotgot

kadyot lang nga nawala ang tanan
didto sa lawod sa kawanangan

(palihog ayaw ako pangutan-a
sa matood, kay si nanay lang gayod
ang nasayod)

pagtaktak sa abog sa akong mga tsinelas

dugay ko nang gitaktak ang mga abog
sa akong mga tsinelas
sa kilid sa imong pultahan

dugay ko nang gibiyaan
ang dalan sa kasakit
nga imong gipaagian kanako

dugay nang panahon
og wala na ako'y laraw
nga balikan ka pa
og ang tanan
hagbay ko rang gipapas
sa akong panumduman
ang akong kapakyasan


nakat-onan ko na ang sayaw sa kawayan
misurop na sa akong dughan ang awit sa kalibonan

kon akong sutaon mas nindot
mas maanyag baya ang kasagbotan
kaysa mga kabulakan
og mga kakahoyan
nga sigi nimong gipul-ungan

ang imong gihipos nga gugma

kagahapon
wala ako magdahom nga imong ugkaton
ang kadugay rang gilubong nga handurawan
diha sa ilalom sa imong dughan

nangutana ka kon
sa bisan usa ka higayon
sa atong kabatan-on
gihigugma ko ba ikaw
nga nahigugma kanako

nabati ko ang matood
apan usa lang intawon
ako ka yanong tood

gusto nimong akong tubagon ang pangutana
apan mihangad ako sa langit
nagpalaban sa pagpakahilom sa mga bitoon

(dili ko na angay nga isulti pa
kay bisan giunsa ko pagsubay-balik ang mga
dalan sa akong mga pagbati
wala gayod akoy nakita nga pula nga rosa
alang kanimo

sakto gayod ang akong nabasa
nga sa dalan sa gugma dili mo gayod
matudloan ang mga tiil
kon asa kini modildil

wala ako kaako sa pag-ingon nga bisan sa kadaghan
sa mga bunga sa imong mangga
wala ako'y gibuno bisag usa na lang kanila)

ang adlaw ang bulan og mga bitoon

imong pamalandongan
ang adlaw og ang bulan
ang mga bitoon nga daghan

daygon mo man
og imong ludhan
og imong duphan

o imo bang balikason
og panghimaraoton
og imo bang lud-an hinoon,

sus kini silang tanan
dili gyod nimo madandan

mosilang sa mga bungtod og patag
mohatag kanunay sa ilang kahayag

og sa kagabhion
bisan dili sugoon

ang bulan og mga bitoon
modan-ag lang gyod gihapon

ang mga sagbot

bisan walay gadayeg
ang mga sagbot
sa daplin sa dalan
nanubo man
nagsigig panaghan
milungtad
sama sa mga
kawayan

ikaw pa kaha
nga kanunay nakong
gipangga?

menopause

sa iyang kahambog
gipaningot na lang og balogbog
wala pa gyod mahubog

sa paghimo sa usa ka bug-os nga kalipay

sa dihang gihimo nato ang bug-os nga kalipay
sud sa usa ka motel nga dili na nako ibutyag ang ngalan
wala na nato mapanumbaling pa ang kisame ang salog
og ang mga bongbong nga gitabiltabilan sa abogon og
lago nga kurtina kay ang atong nahimamat mao
man lamang ang pultahan nga atong gisirad-an og ang
banyo nga atong gitugyanan sa atong mga buling,

limpyo og humot ang atong gusto sa dili pa og wala pa
kita magsugod sa atong mga tahas sa paglipay sa atong
subo og nagbangutan nga kaugalingon, kining unod nga
nagkurog sa kahinam, kining mga bukton nga walay
gigakos sa pipila na ka adlaw, kining mga dughan nga
nag-udhak sa kamingaw, kining pit-os nga pus-on

mipiyong kita sa atong mga mata, miginhawa og lalom
og nanulod kita sa lawak sa kalipay, misaka ang suba,
miawas sa mga bungtod, mibuhagay ang mga busay og
ang mga langgam miawit, og ang mga balilihan mihan-ay
sa usa ka bugnaw kaayong talan-awon sa mga bulak nga
namusyak sa ilang mga bulok, pula, puti, asul, lila, ang
mga bangaw nagpakita sa mga saad diha sa iyang tiilan
human sa usa ka bagyo nga kalipay,
pagkahuman sa kusog nga ulan og baha sa pagbati.

nahikatulog ko, nahinanok sa akong damgo, og ikaw
miuna na sa pagbiya, og ako nga nahibilin milantaw sa
mga piraw sa ceiling fan naghimo og lilo nga hangin,
gibugsay ang kahayag sa usa ka bombelya nga hapit
na nga mapondir. Lisod ang pag-inosara dinhi kay ang
mga bongbong nagpadayag sa ilang mga pagmahay kanako,
ang kisame mitutok daw nagpasabot nga ako usa ka
sagbot nga angay na nga sunugon sa kalayo sa impyerno,
og ang bintana nga sirado mibatbat sa kaanyag sa kahayag didto
sa gawasnon nga kakahoyan og kadalanan. Dili ako daling daogdaogon

sa ilang mga pagpakamarunong og (hatsing) pagkalig-on og pagkamatarong (hmmmm), kay ngano ang kisame
sakto ba siya pirmi? Kalood hunahunaon nga hangtod karon
nagbungol pa baya sila sa salog, wala na sila sugod magdug-ol
aron hikapon ang ilang mga kakulangon. Kay ngano wala bay
buslot kining mga bintana nga gitusaktusak sa kahayag sa
kabuntagon gikan sa adlaw? Kay ngano dili ba buang ang
ceiling fan nganong nagtuyok-tuyok lang kini sa usa ka
punto? Kay ngano sakto ba ang mga bongbong nga labayanan
lang sa mga sikma og taptanan sa mga kugmo sa mga hugawan
dinhing dapita? Wala baya usab silay nahimo sa ilang katalagman.
Kahilas, kalood nga sila magtutoktutok kunuhay kanako, nga
sila mismo wala man usab kahibalo kon unsay buhaton sa ilang
mga papel dinhi niining kalibotana nga dili masabot og dili mausob.

Mitimbaya lang ako sa tanan. Gidawat ko lang ang tawo isip tawo.
Ang pasaylo alang lang kanato. Ang pagpakadiyos alang kana sa Ginoo.
Ayaw akong nganli nga ako makasasala. Ayaw akog hukmi, aron dili ka
usab nako hukman. Gipamati ko ang akong kasingkasing. Kini ang matood, og kini ang akong sundon, og kini ang akong buhaton.Ayaw
ayaw ako sulayi pagpugong, kay bisan kanus-a dili ka gayod makapugong
kanako. Wala kay labot kanako og ako wala usay labot kanimo.

ang mga balak ni ramona

wala gayod gipabasa ni ramona ang iyang mga balak kanako
nawala na lang siya sa akong panumduman
nahimo na siyang hangin, nawagtang og sa wala pa siya
mobiya ang iyang mga balak iyang gitago sa lugar nga wala gayo'y
nahibalo, nahimo kining misteryo sa mga aparador og mga
kabinet sa balay nga iyang gipletihan kaniadto,

ang akong mahinumduman nga miingon siya nga ang pagbalak
sama ra nga siya naghubo sa akong atubangan og unya siya misayaw
sama sa usa ka strip teaser didto sa Kiss Me Disco sa Zamboanga,
naglinya ang mga hubo nga babaye nga haskang putia nga gidan-agan
sa usa lamang ka bombelya

lahi usab ang akong nadungog sa mga mangtas nga magbabalak dinhi
kay sila kuno nagsapawsapaw sa ilang mga sapot, nakapolo, nakajacket,nagkalo pa, naka-raincoat bisan na gani og walay ulan
kay lagi kuno sa ilang paggamit sa mga meta4 mitago sila sa mga maskara
sa arte, og ang imong makita lahi na kaysa tinood nilang mga dagway og lawas, nangahimo silang tagolilong sa paggamit nila sa gahom sa mga pulong

mas nindot hunahunaon kon unta mibalak gayod si ramona, naghubo sa
atubangan, og unya misayaw sa kiay sa kinabuhi, gipadayag ang tinood nga
arte diha sa iyang mga tugsoy nga mga totoy, sa iyang mga paa, sa iyang mga pus-on, sa iyang
kaputi og kahamis, nga dan-agan lang sa usa ka bombelya nga malisya....

bout kong maghubo sa akong balak aron matagbaw ka sa akong hulagway,
ang tawo nga dunay sampot nga morag duha ka kandiison nga bulan sa kangitngit
sa imong kagabhion, ang tawo nga adunay mga paa, og mga bukton, adunay mga
mata nga mitutok sa kawangan, adunay pahiyom sa adlaw adunay kainit sa mga bitoon, adunay lab-yog sa mga bagon og busay, adunay mga kamot nga nahisama sa mga sapa,
og ikaw nga magtan-aw kanako sa akong
pagkiyodkiyod sa kinabuhi, makaamgo nga ikaw og ako, mao ra baya gihapon, usa ra, walay kalainan, morag butong nga gitunga sa usa ka hait nga sundang,
mikiay sa kalapoy, nag-ulang sa taphaw og haw-ang, milabyog anang
kasumo, og nakigharong sa mga nagpakaaron-ingnon og mga bakakon

dili ko ikaulaw ang akong pagpadayag sa tanan, gikan sa buhok sa akong ulo hangtod
na sa bolbol sa akong ilok, hangtod na sa tumoy sa balahibo sa akong bitiis,
gihagit ko ikaw sa pagsud-ong kanako nga walay sapot, gihagit ko ikaw sa paghapsay sa akong mga bolbol, sa paghapyod sa akong pagkaako,
(kay ngano wala ka pa ba gayod makakita sa akong kinatawo? sa akong kunot nga itlog?)
pagkamakalolooy mo kon mao man ugaling kana ang kamatooran
dugay ko rang gihilos ang akong mga panit
gitangtang ang mga takuban gilangkat ang mga
maskara, hangtod sa katagbaw sa imong kauhaw og kakuryoso,

og karon, pagkahuman sa usa ka tampalasan nga pasundayag, kon akong tubayan ang imong nakab-ot nga edukasyon og mga konklusyon,
sulayan mo ug lantaw og hikap ang akong kalag

tan-awon ta kon dili ka ba malisang, nianang usa ka bugnaw kaayong hangin nga walay unod og walay bukog
wala nay ulo, baba og mga mata, apan anaa mibuhakhak sa imong tungod, nanora kanimo
nga mibukiki sa usa ka ispiritu, dili na masamdan, dili na madutlan sa imong pagbiay-biay.

daw

ang dagat og ang lam-aw
dili na mangambat sa kisaw

lapad ra kaayo sila para kanato
og ang kalay-on sa ilang panaw

dili gayod nato maaninaw
kita nga ania namuyo sa tagpilaw

naghimo kita og mga tulay
sa pakigsandurot kita nagsulay

kitik sa kamot sa bugsay
sa aping sa suba nga gisubay-subay

ang mga dahon sa kahoy nangatagak
sa kasubo kini nag-agak

pagkahilom gayod sa kalibotan
dinhi niining akong kawanangan

sa akong hunahuna og paghandom
diha sa dulom ang paglaom gitalomtom

sigarilyo sa akong tudlo
pasagdi nga magpaaso una
sa dakong dulaanan sa
kawanangan

pasagdi nga ako mapaso
sa baga sa baba
sa kalayo

diha sulod sa dulom nga
kaugmaon
nga og si budoy pa
itom pa's alkitran nga kagabhion

pasagdi nga ning sayo sa
kabuntagon
bisag wala pa kainom sa kape
og kunis-kunis sa pan de sal

pasagdi nga kutloon ko
ang usa ka sanga
sa oras og ako
kining tutukan pag-ayo

unsa ka ba gayod?
sultihi daw ko bi

ikaw ba? gugma ba o kasilag?
pasagdi lang una ko
nga magpaulan diha kanimo
sa gamay lang nga
pangutana

ang lamok nga mihalok sa akong aping

kagabii sa akong pag-inosara
lantaw sa mga bitoon nga nagharayharay
didto sa langit

kalit lang nga adunay lamok nga mihapit
paghalok sa akong aping

og ang akong kamot kalit lang usab
nga midagsa og usa ka sagpa sa akong

nawong og ania tan-awa ang bun-og
nga milakra

sa akong panit. Nakaipsot ang lamok
og mibuhakhak og katawa

nagbiaybiay sa akong katonto
nganong mipatol sa iyang kagamay

nganong dili kasabot
nga dili gayod unta angay nga patyon

ang usa ka lamok nga igo
lang nagtuman sa usa ka gugma

nga dili angay
daklit lang walay kumo sa pagsuway

gakos

panahon na sa pagbiya kanimo
kay halalom na ang kagabhion

lalom ang kalimutaw sa usa ka
hago nga nilalang sama kanimo

naghambin sa daghang kahiubos
kay sa sulog sa panghitabo wala

ka gayo'y nahimo og busa gipasagdan
mo na lang ang tanan nga moabot og

hangtod na kini mapul-an mobiya
gipamahala mo na lang ang tanan

og karon sa among pagbiya diha sa
imong tugkaran migakos ako kanimo

gidap-ig ko ang akong dughan sa imong
nipis kaayo nga abaga nga naghambin

sa kasakit og kapait diha sa sulod sa balay
sa imong kasingkasing. Daghan ka og mga

panugon, apan ang akong hunahuna
naglirawliraw naglunang diha sa suba

sa tumang kalooy diha kanimo. Ambot
og nabati mo ba usab ang akong mga

panghupaw : ngano nga ikaw nga akong
gipangga og gihandom isip usa ka diyosa

sa akong kinabuhi nahulog man gikan
sa langit og karon ania nahatapo ka

kanamo: kami nga mga saop lamang
sa imong kahalandomon. Wala nako

gihulog ang bisan og usa ka lusok
nga luha diha sa imong bukton

wala kini katungod sa paghumod sa imong likod
wala kini gahom sa pag-abag sa imong pagbakod

korapsyon

i

karon nga gipasulod
ko na ikaw
ako na usab ang
imong pasudlon

ii

tungod kay ig-agaw
ko siya
og pag-umangkon
ko ikaw

iii

kaalyado ba nato
kanang tawhana?

ato kana sir
ihunghong kang
madam

iv

pagkabugo mo
dili supporting papers
ayoha pagdungog
supporting pesos!

v

kon merit lang
pilit
dugangi og kuhit
pakapini og
linikit
seguradong sirit

vi

kon wala ang
politika
patay tang tanan

vii

ang tag-iya niining
yuta nga inyong
gipuy-an nagpahimango
nga
no-vote, ibot!

viii

hoy huwes
luhod, ampo ka una
sa mga santos og diyos-diyos
og sa mga tambaloslos

walay promosyon
kon walay debosyon

pamati sa negosasyon
tumana ang desisyon
sa organisasyon
sa ilang asosasyon

ix

hello,hello gary?
aw garci, si garci ba ni?


x

adunay damgo
si padaca
og si panlilio
hawak kamay
kibit balikat

usa ka episode sa Maalaala mo kaya...

dili man ta ko ganahan
motan-aw apan naunsa ba nga
nabira man jud ang akong nawong sa tv screen sa usa ka episode sa
maalaala mo kaya...

ingon ani ang estorya: bata pa sila nga nagminyo. Nagtuman sa gusto bisan wala pa kahuman og eskwela. Gitaban si Chona ni Domeng. Buros nang daan. Wala na tingugi sa iyang Tatay sa tibook niyang kinabuhi hangtod sa iyang kamatayon tungod sa dakong kahiubos.

Tungod kay nahigugma man, naningkamot si Domeng. Nag-Saudi. Siging overtime. Samtang si Chona
nag-atiman sa ilang tulo ka anak. Paspas man sab manganak lagi kining nahigugma.

Tingob ang pauli ni Domeng. Usahay gani dili makauli bisag pasko. Kasagaran kausa lang kauli sa usa ka tuig.Siging overtime, nagtigom og kwarta. Wala na'y panahon sa pamilya.

Hangtod nga kini si Chona gamingaw, og gisamokan sa mga anak nga nagkadagko na og dili na mopatoo kaniya kay wala may Tatay
nga unta modisiplina.

Natintal si Chona sa ilang silingan nga si Kardo. Tighatod man god og sud-an. Tig-ayo sa guba nga
gripo. Didto sa comfort room, naghuman silang duha. Nabasa man god si Kardo sa naguba nga gripo og naghubo sa iyang saliko. Nakita ni Chona ang iyang bus-ok nga dughan og ang himsog nga braso. Natugkan og kaulag. Samtang si Kardo usab dugay ra intawong naibog ni Chona. Nabakante sab ang kanahan.

Nakabuhat sa ingon si Chona, ang pagbudhi.Tungod lagi sa kahidlaw sa undanong kalipay. Kamingaw sa usa ka payag. Kahuyang sa mga tuhod nga miluhod sa atubangan ni Kardo.

Naburos si Chona sa iyang ikaupat nga anak. Dili kang Domeng.

Dili kamaong mamakak kini si Chona. Og siya pay paingnon, dili na dugangan ang iyang sipyat sa pagbudhi sa iyang bana, sa laing sala sa pagpamakak. Og busa usa ka adlaw niana, samtang nagkugos si Domeng sa kamanghoran, miluhod si Chona og nangayog pasaylo kang Domeng. Anak ni Kardo si Domeng Jr.

Lisod mapasaylo ni Domeng ang usa ka mabudhion. Apan aron walay ikasulti ang mga tawo didto, gipakisama ni Domeng nga anak niya ang dili iyaha.

Namahawa sila sa maong lugar aron lang unta kalimtan ang tanan. Apan lisod usab ang pagkalimot sa maong hitabo. Kada-adlaw makita niya si Domeng Jr. og mubokal ang iyang dugo.Makita niya ang pagbudhi kaniya ni Chona.

Gusto ni Chona nga dili mabuak ang ilang kaminyoon. Naningkamot.Gihinayhinayan niya pagtapak ang mga nangawala.

Gusto ni Domeng ang pagpasakit. Nangita siya sa bayad sa iyang kasakit. Wala na'y gana nga mabuhi. Nakapaanak sa laing babaye. Natawo si Ronron.

Wala na maantos ni Domeng Jr. ang gibuhat sa iyang amahan. Mibalik sa ilang balay dala si Ronron. Sa tinood, patas na sila ni Chona. Kon si Chona naa'y Domeng Jr. si Domeng naa sa'y Ronron karon.

Naa ang kasilag. Nasilag si Domeng Jr. sa iyang giilang amahan nga nagdaogdaog sa iyang inahan.
Naa pa gihapon si Domeng nasilag kang Chona. Pait ang natagamtaman ni Ronron sa mga kamot ni Domeng Jr.

Miabot ang panahon nga gisultihan na gayod ni Chona si Domeng Jr. sa matood nga panghitabo. Siya ang unang nakasala. Buotan nga tawo si Domeng nga nanimalos lang sa iyang asawa nga nagbudhi kaniya.

Miabot na ang pagsabot. Nangayo og pasaylo si Domeng Jr. kang Domeng. Nagkita na usab sila sa iyang tinood nga amahan nga si Kardo.

Natapos ang estorya. Nagpinasayloan silang tanan. Mibungat sa mga linya si Chona, nga ang kamatooran sa kataposan magmadaogon lang gayod gihapon.

Wala ko katulog adtong gabhiona. Naghunahuna. Nangandoy nga unta wala na lang mitug-an si Chona ngadto kang Domeng mahitungod sa pagkaburos niya kang Kardo. Total wala may nasayod.

Apan mao kana ang estorya. Para kanako ang drama nahitabo tungod kay mitug-an man god si Chona, bisan wala na unta kini kinahanglana sa ilang pamuyo. Unta nagmalinawon silang tanan. Unta wala na kaayo motaas pa ang iyang pag-antos.Unta wala na masakiti si Domeng sa gibuhat ni Chona.

Apan lahi sab ang tagsulat. Gibulikat niya ang kamatooran. Daghan uyamot ang nasakitan.

Nganong nadistorbo ba ako nianing episoda? Motaas na ang estorya. Apan dili na nako kini tukion, dili na kini nako bukikion.

Tungod kay ang sunod nga estorya nga sama sa maong episode, kabahin na man kanako.

Dinhi na lang ako kutob. Sa ginaingon ko, aron walay masakitan, mas maayo pa nga tipigan una
ang kamatooran. Mas maayo pa gani nga ilubong na kini sa kalalom nga kinse brasas, kanang dili na gayod nila makita. Kanang dili na malukat. Usahay man god, baho kaayo ang kamatooran.

Bahong patay. Og ang angayan nga butanganan niana, mao lang gayod ang lubnganan. Sementado nga pantyon.
Wala na ako'y angay pa nga ikasulti.
Patay na man pod si Mama. Misunod si Papa.

Hamubo lang ang sugilanon kabahin nila. Og kabahin nako. Og duha lang ang nasayod niana.

kamatooran

i

sa imong pagyukbo sa kamatooran
daghan ang nasakitan

ii

ang puti nga tasa nga porselana
nahulog nabuak nabungkag sa sala

iii

gisulayan mo pagbalik ang mga bildo
gitapak ang mga dugmok didto

iv

ang kamatooran nagsilot kanimo
apan misalig ka sa iyang saad nga pino

v

sa kataposan midaog ra gayod ka
nahibalik ang gugma og mipahiyom sila

vi

nahimo ka nga usa ka tamsi
nga miawit sa punoan sa kamatsili

vii

naghinuklog ko didto sa balilihan
kay lahi ang gibuhat sa akong inahan

viii

apan sa kataposan sa gitan-aw nga handurawan
nakaingon ko sakto ra gihapon kamong tanan

ix

ang mga nangamatay
dugay na nga mipahulay

x

ang mga bato nga sa lapok nagtago
dili ko na lukaton aron lang manimaho

bisan unsaon og paningkamot mao ra gyoy giabot

bisan unsaon og paningkamot
mao ra gayoy akong giabot

pasayloa, apan mao ra gayod
kini ang akong matunol diha
kanimo: ang akong kagalot
ang akong kanunay nga pagpangambot,

bisag unsaon ko pa og
sudlay ang akong buhok nga gubot
mao ra gayod gihapon ang giabot
sa akong pinahapay

pinahapla, dili na sinaw
nahagdaw nga panglantaw

gugmang nahilis
badlis nga ekis.

ang iro sulod sa akong kotse

subo baya gayod hunahunaon
nga ang iro nga nagdungaw
sa bintana sulod sa akong kotse
mas suod pa kini kanako
og sa matag adlaw ako kini
siyang ikasinabot kay sa

kanimo nga akong gipakaslan.

haring gangis

ang haring gangis
sa ilalom sa baga
kaayo nga kakahoyan
mipalanog sa iyang
balaanon nga sugo

nga sa pag-abot sa
hulaw karong sunod
bulan pagkahoman
sa usa ka kasadya
mopuli ang usa ka
lalom kaayong kasubo

ang pagbangutan sa
mga dahon tungod
kay ang usa ka pyuos
dili na tagad nga
makabukhad kay kini
wala man gitugot sa
pamalaod sa mga yamog
kay kini wala na mahisulat
sa badlis sa ilang kapalaran

ang isog nga haring gangis
nagsugo kanato nga dili
usik-usikan ang mga luha
diha sa gauga nga yuta.

naunsa man aron?

tan-awa nanghambog ka man god
sa atong kabatan-on
kaniadto
nga ako mao ang sakayan
nga walay
kapaingnan gawas
lang gayod diha
kanimo

naunsa ba aron
nga usa ka man ka isla
sa tunga sa dagat
nga kalit nga
nawagtang og
sama sa hangin
ikaw nawala og
wala na gayod
igkita

og ako nga
kahoy nga baroto
ania lang gihapon
hiniktan sa pisi
sa daplin
sa baybayon

tulabong

kaanindot nga tan-awon ang tulabong nga nag-inosara
tisar ang liog, habog ang katas-on, nagpakita sa iyang kahalangdon

pagkalinaw sa sapa, inihap ang balod nga migitib sa tunga sa kahilom,
mabati ko ang hinanok sa mga puting balahibo pagkamalinawon gayod kaayo

nanamin ang mga panganod sa tubig og ang adlaw mihatag sa init nga pahiyom
milantaw ang puting tulabong sa akong pagpaingon, mibiya og milupad kini dayon.

ang imong mga lusok sa luha sa kalipay

maayo unta og makakita ko og dakong kabo diha sa balay
aron akong saloron ang mga lusok sa luha sa imong kalipay

parat pa ba kaha ang lami niini?
o mas tam-is pa kay sa senyorita nga dulse?

gusto kong mohigop anang mga luha sa kalipay nga hilabihan
diha sa dakong kabo nga akong isalod sa kilid sa imong dughan

gusto nakong madungog ang mga awit sa kalipay
diha sa mga busay nga sa imong dughan midagayday

si doning buta

si doning buta
ang iyang anak lima

kon motukar na gani
siya sa huni sa iyang violin

mohilak gayod ang langit
moulan bisag init

si doning buta
apan ang iyang kasingkasing

mat-an pa kaysa pinya
ang iyang nasabtan

mas daghan pa's balas sa baybayon
ang iyang nabati

mas lanog pa kaysa
tambol og mga kampana

ang batang babaye og ang mga salampati

gibalikan sa usa ka batang babaye
ang mga salampati

una niyang nasinati ang mga pako
og ang mga anino kaniadto didto

ang kagahapon og ang paingnan
ang paglupad, ang paghinumdom, ang pagikan

itom nga alibangbang sa ibabaw sa pula nga sandiya

i

ang kaligotgot
mipatong sa ibabaw sa
pula nga unod
dugoong hitabo
gihinuklogan
sa usa ka itom
nga pako

ii

itom ang alibangbang
nga mibatog
sa sandiya nga pula

iii

milantaw lang gani ko
wala ako'y katungod
sa pagpanghilabot
ang akong pagpangambot
maoy atong sabot

maoy palad

(alang kang estrella imperial sumad sa iyang kamatayon)

pista sa Galas
sakay sa imong easyride
kusog-kusog ang hangin
gikan sa baybayon
kuyog ang imong
sinagop nga anak
nga lalaki

miingon ka
pagbantay kamo sa lubi
kay basin og dunay mahulog

wala pa gani mahuman
ang imong pagpasidaan
mihangad ka pa gani
sa dihang
mikalit og kahulog ang usa
ka lahing nga lubi
nga milanding sa imong
agtang

patay!
on the spot.

hapnig

tugsoy nga mga lubi nga karaan
tig-a
ang mga dahon nagpuyo sa habog
lig-on walay kahadlok
nga mahulog

hapnig ang dagat nga pagkamalinawon
morag seda
puti kaayo nga habol
milihok sa usa ka gamay lamang nga
ginhawa
sa hangin gikan sa halayong lawod

kalit nga nahulog ang usa ka lahing
nga lubi
dapit sa gitamnan
sa mga kamanting

ang bata nga nagdula
nakadagan
hapit naigo ang ulo

sa beach

kalo nga buli
tabon sa akong ulo
baga nga sunglasses
para sa akong mga mata
duyan duyan sa hangin
gikan sa dagat
haploy nga parat
sa akong aping
mga bulak nga debuho
sa akong short
nga cotton
mangita ko og
mga tipaka
mamunit ko og
gagmayng mga
bato
gukod gukod sa mga
omang
sipa sipa sa gagmayng
balod nga
miabot sa mga puti
nga balas sa
daplin sa baybayon
inday inday nga
paglakat
walay padulngan
walay abtanan
ang gihandom mao
lamang ang pagbalik
didto sa silong
sa kalubihan
nga atong pasilongan

KON MAHILIS NA ANG GUGMA

kon mahilis na gani ang gugma
sama sa usa ka ice drop
tungod sa kainit kaayo sa kaudtohon

kon wala ka nay matilapan nga
katam-is kay ang tanan
nahulog na didto sa yuta
nga imong gitumban
nangahimong tubig

ayaw og hilak sama sa usa ka bata
ayaw og panampiling diha sa bintana
aron magpaabot og wala

sirad-i ang mga bintana og mga pultahan
apil na ang imong kwarto
ayaw na pamilo sa imong mga habol
anang sayo nimong pagmata sa kaadlawon
kay sa sagad wala ka na usab
duawa sa kahamis sa aping sa katulogon

sirad-i ang tanan nga abri og lakat paingon
sa daplin sa baybayon
subaya ang sidsid sa kahilom
pakigsuod sa hangin og pakiglambigit sa mga bato
og mga kinhason og pamati sa mga tipaka
og lantaw sa pagkaragkarag sa mga omang

ayaw na isulti ang tanan nimong gibati sa hangin
nianang dulom nga kahaponon
lingkod diha sa silong sa punoan sa pitogo
ginhawa og lalom ayaw lang usa og pahiyom
pamatia ang huni sa pagkahulog sa mga dahon
kay sama kanako nga sa una nagbakho moabot
ra puhon ang haploy sa mga kamot sa kalimot
mahikatulog ka sa usa ka damgo sa usa ka gugma
mga umaabot og mas matood mas tiunay mas molungtad.

ang kinasal

sa dihang gipasulti na ang
gikasal nga babaye
mihilak kini og
wala na'y pulong nga
nakagawas sa iyang
baba

mikurog ang iyang dila
nangahulog ang daghan
kaayong lusok sa
mga luha
sa kalipay!

speech sa usa ka retired brig. general

sa usa ka kasal
diha sa open garden
mi-speaking ang usa
ka retired brigidaire
general,

kabahin sa kaminyoon
ingon siya
marry for love
dream
settle down

kay kon wala na kuno
ang gugma
he means it
when one falls out of love
then everything is gone

namati ko pag-ayo
nakapangutana

what if love is gone?
what if love jumps out of the window?
biyaan na ba dayon ang
kaminyoon
just that
as simple as that?

( sa akong ilalom
nakaingon ko,

no, no, general,
we marry for love
that is true, but

usahay, love jumps out of the window
like a butterfly

and love may be gone
for good, or for bad,
mawala ang gugma
pero ang saad magpabilin
kay ang saad lahi sa gugma

ang saad, saad,
nagsaad kini, nanumpa, nga
hangtod sa hangtod kita mag-uban
bisag kunot na ang lawas
bisag lisod na kaayo ang pagsabot
bisag nagdaot na ang tanan
ang saad, saad,
nanumpa, og busa kini angay nga tumanon

bisag wala na gani diha
ang gugma
kita lang gihapong duha
hangtod sa hangtod
mao kana ang saad
mao kana ang kaminyoon
ang pag-inunungay

ang bana og asawa usa ra kana sila

bisan pa og talaaway ang bana og asawa
hunahunaa nga usa ra kana sila

nga og libakon ang asawa bisan og nagbungol
pa kana sila anang adlawa
mobukal gayod ang dugo sa bana og dayon
og laban sa asawa

bisan gani og moingon ang asawa nga wala na
kini gugma sa iyang bana
ayaw og salig niana
kay sa ginaingon ko na sa unahan
usa ra ka na sila

sa pagbati, sa panglantaw, sa mga damgo
sa kasakit, sa kalipay, sa katimawa og kaharohay
hangtod nga bulagon na kana sila
sa kama(tayon),

og busa higala, ayaw gayod og kumpyansa
nga kon moingon ang asawa nga pagbantay sa akong bana
hinonoa, ang asawa ra baya usab ang nagmugna niana
ang naghatag sa kahibalo didto sa iyang bana
nga wala unta masayod sa nahitabo didto sa likod
sa pantawan sa himaya

ang asawa lang usab ang nagpahimangno
kon unsa kini og unsa kana og unsa kadto

hinonoa, nga ang asawa ra usab ang kaestorya sa iyang bana
paghuman og jerjer sa kaadlawon
ang asawa ra baya usab ang nagsulti sa iyang bana
kon ngano kini og ngano kana og ngano kadto

usa ra ang bana og asawa
og busa ang kahiubos sa usa kahiubos usa kana alang kaniya
og busa kon moingon na gani ang asawa nga pagbantay higala
siya ra usab ang naghimo sa maong estratehiya
og busa ayaw gayod og salig higala

kay kon unsa ang asawa mao gayod usab ang bana
og unsa ang bana mao usab ang asawa
duha ka nawong sa usa lawas diha sa kaminyoon

nga kon dunay nilung-ag diha sa kusina
segurado nga ang nagsug-nod ang asawa
ang nangahoy ang bana
og ang nagpabulhot sa kalayo
sila ra baya pong duha

og mangutana ka higala kon nganong nasayod ako niini
tubagon teka

ambot lamang pilay edad sa ok-ok
nga mitago diha sa kangitngit sa suok!