bagtok...

sa madugay og madali
papason ko na usab ikaw
pareho nilang tanan
sa akong dan,

daghan ka rag nahibaw-an
og ako nga usa ka
patag og yano lamang nga
dumuduong
wala na gayoy ikahatag og
ikatunol kanimo

ikaw nga uhaw kanako
ako nga gutom usab
mag-unsa ba ang duha?
mobalak ko og ikaw
unsa man? di ka man kamaong
moawit

ipanugid mo na lang ang
nanglabay
og ang makadungog niini
mangita kanako og maningil
sa mga pulong

duha ang akong pilion
mobalik sa akong agi
og dili ba molapos ako sa
kangitngit og sa walay
pananghid
modasmag ako paingon
sa usa ka
pagkahilis sama sa ulan
nga mobalik na usab
sa usa ka pagkadag-om

ang literal

nabasa mo og
wa ka mibilib sa mga literal,
morag hilawhilaw pa nga
starapple
nga giplantig og
bato
nahulog
nagduga
gahi og siempre
gilabay bisan gani sa
bata nga walay buot
kay
walay lami
kaonon

naalaan nga hinog
abi kay sinaw.

kausa ra gyod diay

tinood, kausa ra kitang
motusno sa atong tiil diha
sa suba, maoy gisugid sa
insik,

ako nga
suban-on ra kaayog pangwenta
di makatoo

kay sa galikos nga suba
sa Marupay
kapu baya nakong gilabyan
hangtod ako miabot
sa tumoy
sa Bulawan

milantaw ko sa kapunawpunawan
og mihangad ko sa
kinatas-an

naghinuktok ko
miyaka og mitindog
tupad sa mga panganod

sakto
ang mga kamot sa orasan
walay tiil

sakto
kausa lang akong molabay
diha sa suba
sa akong panahon

usa lang gani
ang akong tiil
og kausa lang usab
ako motunob
sa gadagan nga suba
sa akong panahon
ning akong
kinabuhi

ang imong kaasgad

i

mangita gayod kita anang
kaasgad
bisan pignit lang

kon wala ang kaasgad
mingaw ang kalibotan
walay awit ang kalanggaman

morag ang mga iro
nahikatulog lamang sa kilid
sa akong hagdan

ii

asgad ang dagat
diha sa imong hamis nga likod

asgad usab gihapon ang
kilid sa imong mga paa

mas asgad ang ganghaan
diha sa imong tunga

iii

pagkalami mosalom diha
sa imong dagat
bisan pag dili ko moginhawa
og usa ka oras

di sa ko bisan anang usa ka lusok sa ulan lamang

wala ko
motilaw sa usa ka lusok
sa ulan

gikan sa langit
bisan pa sa akong
tuman nga
kauhaw

hadlok ko
og mobaha unya
ang luha
sa imong mga
mata

unta ayaw una ako
og lantawa

kamong mga kwaknit...

bali gayod ang kalibotan sa
mga kwaknit

ang ilang gabii adlaw na
kana sa ato

ang atong mga pagtoo
kataw-anan na para nila

samtang natulog kita sa atong mga damgo
nagdakpanay silag kaka didto sa pwerto

romanza brutal

mas nindot gayod unta ang
kahilom lamang, apan dili makaya sa panahon,
ang kabugnaw sa kaadlawon,
usa ka baba nga mobuga og kainit
nga ginhawa sa palad,
ang dila mangumusta kon unsa
na ang nahitabo
sa mga pilok sa mata nga kagabii
gisuyok sa ngabil

dili kapugngan ang pagpanglupad
sa tanang mga kalanggaman nga nagsalag
sud sa kasingkasing

sama nga dili matago ang mga aso sa nasunog
nga mga sulat
ang kalami sa hapuhap manglusot gayod
sa ganghaan diha dapit sa hawak

kining akong mga kamot

• ablihan sa akong mga kamot
• ang mga kurtina sa imong
• kinabuhi
• ning paghikap huboan ko ang
• imong lawas
• mogawas ang daghang mga lawas
• kining akong mga kamot
• mohapwag
• motipak og laing balayan alang
• kanimo

husga

dili ko molungtad

kadyot ra ko tawo ko
sa taas sa akong agtang
mao ang kangitngit
mga panganod nga buros
sa dag-om


dili ko masabtan
mihangad ko sa mga bitoon



gisulat na nila
kon unsa ang akong dangatan


ikaw
gisulat mo usab ako

karon lang

ang kiki

ang kiki wa makuha sa
akong ngipon
kagabii pa kini paghuman
sa akong
dali-dali na nga panihapon
kay ako
kaayo katulgon

gamayng kuniskunis kini
sa inun-onang balarete

ang mga sinonimo: tartar,
calculus, pussy

kiki, kiki lang
wa ko mag-ingon kon unsa.

ning atong gipanulat

ang gibati mong
kawad-on
mao ang panulaton,
maoy imong
dangpanan sa
wala nimo
nakit-an

sa laing bahin
ang pinulungan
maoy nakapahimo
tawo natong tanan

maoy atong gikab-ot
ang kisaw nga walay
bout ipasabot
ang pagpakahilom
sa kilumkilom
ang imong paglutok
diha sa mga durong hagok

sa kalibotan sa imong mga balak...

ang akong mga
mata namati sa
imong mga balak
og ang milantaw
mao ang akong
mga dunggan

ning akong panaw

gipanaw ko ang
imong lawas
sama sa usa ka
suba sa
Decayo

mibyahe ko sa imong
hunahuna
sama sa usa ka
dakong lasang
sa Femagas.

kining balaka...

ang puya nga nagkamang nianing akong balak
gikan sa salog paingon sa kuna
mao ang medyo edad-edaran na nga lalaki nga
nagsulat niini:

kining panid nga wa pa nimo mapakli
kining luna sa blanko nga
screen sa kompyuter
mao ang paghugoy-hugoy sa tungang gabii.

mga sulti sulti nila sa barberohan

wala magtupong ang
mga tudlo diha sa imong kamot

dili makita ang matood
sa pamarog lamang

dili kana mga ngipon
nga maglaray

dili buot ipasabot nga
luag kon ang kabaw dili mapiit

ayaw kumkoma ang balaod
dili mo usab makumkom ang aso

dili ako mamakak sa akong
su-an kon mokompisal ka sa kagutom

kon unsa ang imong mga mumho
diha makita ang imong mga pagtoo

ang sinugdanan sa kasakit

kon imong idapion
og imong tinud-on

bation

diha magsugod
ang kasakit

kayugot

kana kunong
mosakay kag liyaliya
dunay gipadulngan
apan walay
naabtan

sabat-sabat ni Buddha

sa imong kasuko
gihawiran mo ang
gabagang bagol
aron unta ilabay mo
sa imong kontra

ayaw palabi sa imong
gibati

hawid nianang ginagmay
nga pagpugong

tan-awa lagi
hunahunaa

di ba ikaw ra man
hinoon ang unang
napaslot?

gusto niyang mahimo siyang
usa ka lalom nga
suba

kanang bisan usa
kanila
dili makatugkad

alang sa iyang mga
kaaway
aron kon mosuway
malumos
dayon mamatay

apan unsaon man
pagtuman sa
tanan
nga siya hadlok man
sa kangiob
talawan sa kangitngit
og daling malisang
sa mga sagpa
sa kalisod og
kamingaw

ang kalalom
anaa dinha sa kutkot
sa mga sakit
nga pagbati
sa kusi sa katimawa
sa hadla
sa mga kabalaka
sa tuok
sa pagkawalay pulos.

walay luha nga mitulo sa iyang mga aping
sa dihang gilubong sila sa menteryo sa Kiping

niadtong nangayo siyag pan
gitunulan man god siyag uhipan

niadtong nangayo siyag tubig
didto man hinoon siya sa suka gikabig

kay sa tinood ang luha motulo lang
kon ang gugma wala magkulang

sa likod sa balay nga gabok
wala mamunga ang saging nga imong gitisok
og wala usab mamulak ang
gumamelang pulahon,

ang nanaghan hinoon mao ang mga baki
nga nagpunay og kokak sa kilid sa canal
tupad sa bagtok nga giulod
mora bag naghatag kanato og mga tanghaga
kabahin sa kalantahon diha sa
angayan nga patyon

walay bunga ang imong paningkamot
wala usay bulak ang akong paghikalimot

ang wakwak nga babaye
nga karon tigulang na og nagpuyo sa bukid
usa ka adlaw niana
nagsulti kanako nga ikaw diay kuno bangis og mangingilad kay ang iyang bana nga si antonio sa dihang nadisgrasya sa manila og walay kapuy-an imong gidani og puyo sa inyong balay,
1956 pa kadto,
unya nalipay si antonio nga inyong gisukaran og pamahaw, paniudot,
panihapon
unya nagsulat siya sa babayeng wakwak nga karon tigulang na og nagpuyo sa bukid,
nga wa nay pako,
nga siya kuno nalipay pag-ayo sa inyong gibuhat,
patay na kamo sa dihang
gisulti niya kini
og ang babayeng wakwak wala'y kataha nga ako duol ra kaayo kaninyo gani ang atong mga dugo
mao ra man naglalataylatay sa akong mga ugat,
unya ingon siya
nawarshak si antonio sa dihang gihatagan siya og listahan sa iyang gikaon og nga kini diay pabayran
sa babayeng wakwak nga nagpuyo sa bukid nga wa nay pako
nga nagsulti kanako sa dihang nabyuda na siya kay si antonio wala matabang
mikirig pag-abot didto sa daplin sa suba sa wa pa kaabot sa iyang katre nga pahulayan
sa iyang payag nga nahimutang sa kilid sa bungtod
diin didto sa haligi gigaid niya ang iyang bugtong nga kabaw nga ilang giihaw aron ang halin
ibayad sa iyang gikaon

limbongan diay kuno kamaong tanan
mga aron-ignon
mga milyonaryong mini
mga walay puangod

mao kini ang gidangatan sa babayeng wakwak
sa wala matuyo nalabayan siya sa pari og usa ka palanggana nga bindita
og siya nasunog, nag-aso ang tibuok niyang lawas, hangtod nahimo kining abo na lamang
sa tiilan sa upaw nga bungtod

dunay kalibog sa akong utok kon kinsa kanila ang nagsulti sa tinood
apan sa akong kabahin
patay na silang tanan, hagbay rang nadugta, og wa koy plano nga lukaton pa nako
ang ilang mga kagahapon

gitahi ko ang akong baba
akong gisemento ang akong kasingkasing og akong gisulat sa bato

"da, unsa bay akong labot?" lahi ko.

i

ang dalan paingon sa kasingkasing
ilang giliko-liko
kon unsa ang rason
mamasin ko
nga basin og gusto lang nila
nga dili kaayo hago
diha sa inday-inday nga
panaytay sa kilid
sa mga kabungtoran

nakapangutana ko nganong
manaytay pa man
nganong dili na lang himoong tul-id
ang maong dalan unya
butangan og mga utlanan aron
bisan og layo pa
makita na ang tanan
unya pag-abot sa tumoy
ning utlanan
mahibaw-an na dayon ang
kataposan

kamatayon ba
o kinabuhi?

ii

ang nahitabo mao nga
natul-id na ang dalan suma sa akong
pagkapranka
apan wala ko kini gisaba bisan kang kinsa
bisan gani kanimo
nakita ko ang utlanan
og ang kinatumyan

kamatayon ang gihatag og busa
ako miatras
mihunong ko sa tunga sa dalan
giundangan ang tanan

wa ko miluhod
wa ko mihangyo nga ang dalan balikon diha
sa pagliko-liko
kay alang kanako mas maayo pang
mawad-an og paglaom
o mahasngan sa kamatayon
kaysa mahimong buktok
sa dugay nga panahon

iii

nagtoo ako nga ang kinabuhi og
kamatayon usa ka pad nga papel
buklaton, langkaton
sa makapila
kapulo ka gatos
hangtod nga dawaton ang kinataposan
kay di na ganahan

wa nay isulat og wa
nay tagboon

pasagdan tika...

ikaw nga nagdamgo og manila
akong pasagdan

dili nako ipaambit ang akong mga hunahuna
kadtong nahold-up ko
og gitionan ko og pusil samtang nagsakay og
jeep gikan sa san beda paingon sa quiapo

ikaw nga nagpuyo sa daplin sa baybayon
pasagdan ko nga moingon
ang akong kapaingnan mao lang gayod ang
mga lawod sa dagat
og ang mga pantalan og ang mga dagkong barko
nga modala kanako paingon
sa Manila

ako kang pasagdan
aron puhon imong masulayan og unya mobalik ka dinhi
sa Katipunan og unya
molingkod ka sa bangko tutok na usab sa mga lawod sa dagat
unya kon pangutan-on ka
modayon ka og lingo-lingo sa imong ulo
og tubagon mo ako niaanang lawod-lawod mong
pagbasol
nianang imong kahilom
nga makabuak og
tasa sa akong kape
samtang ako usab molantaw sa dagat
og dayon
mangyam-id.

sa pikas nga labat...

nabasa na nako.
morag nasabtan ko na man usab gani.
sa una lisod sabton.
apan sa kadugayan nakat-onan na nako
ang gahom sa pagkalimot
nindot diay usab ang
dangatan sa mga limtanon

pananglitan, ingon ka nga mas lami ang bation
kon mobangon ka sayo sa buntag unya wala na didto
ang imong kadulog kagabii
mas lami ang bation kon wa na kay ingnan nga
di na ka malisang kon mag-inosara
unya wa na kay ingnan kon
asa ka paingon pagkaoran-oran

duna kay giingnan
pasayloa kay wa na ako mahigugma kanimo
palihog pahawa

sakit sab mangastigo ang imong dila
morag ikog sa pagi nga mihampak sa inosente
nga pagkahuman naglunos
og namatay
og wa gani ka miadto og misabat sa unang
pangadye

abi nimo
dili ko kana mahimo
mas maayo pag magpakahilom na lang ako
og magpaabot sa sunod
nga mahitabo nga
wala ako'y labot kay ang tawong mahigugma
dali rang makaatik kon
ang iyang gihigugma
wala na'y gugma
og sama sa ilang gibuhat
ang kalapati nga wa na magmalipayon sa
sulod sa hawla

sa kataposan ila baya usang gibuhian
og naluag ang ilang mga dughan sa dihang
mipalayo kini og nawala sa ilang
mga panan-aw

ako nga layo na kaninyo

naglingkod ko
sa kilid sa bintana
lantaw sa dagat
nga gisuyop sa
kangitngit ning
kagabhion dinhi

nakita ko ang bulan
og ang mga bitoon
nga naghuwad og
kahayag sa
kawanangan

ang nipis nga
kahayag
misulod sa mata
sa akong
bintana

mahimong
usa ako sa nagmasulub-on
niining orasaha
apan
nagpasalamat gihapon ko
kaninyong tanan
nga nagbutang nako dinhing lugara

nasayod ba kamo
nga mas makita ko na ang tanan
niining kalay-a?

Tot! Mao ni aron

(hubad sa balak ni R. Brautigan)

way mantala
way wawart
way bitoon
way tariki

ang akong migo mibisita sa balay
sa miaging adlaw og mibasa sa akong balak
mibalik siya karon og mihangyo nga basahon na pod og
usab ang maong balak.Pagkahuman niyag basa, miingon siya:
"Ganahan na sab kong
mosuwat og balak"

"Hey! This Is What It's All About"
For Jeff Sheppard

No publication
No money
No star
No fuck

A friend came over to the house
a few days ago and read one of my poems.
He came back today and asked to read the
same poem over again. After he finished
reading it, he said, "It makes me want
to write poetry."

-Richard Brautigan

pangandoy

mas nindot unta kon
maghawiray ang mga kamot sa kaulag
og gugma,

ang halok sa ngabil og ang
paghaploy sa bilahan kuyog sa
kabalaka kon nahupong ka na ba
sa akong dila og
ginhawa

mas nindot unta kon ang kalag og
lawas usa na
sa usa ka panghambog diha sa seremonya
sa kaminyoon

apan sa paglabay sa katuigan
sa pagpangahulog sa dahon
og pagpiko sa atong mga tudlo og
mga siko
og pagkahilis sa mga ludhanan

nagbulag ra gihapon ang duha
ang kalag nagpahipi lang gihapon sa dapi-dapi
dili mopakita
ang hunahuna midap-ig sa kilid sa dalunggan
nagpamati lamang
samtang ang lawas nakigbisog
sa iyang pagkahugno
sa pagkunot sa agtang
sa pagputi sa buhok
sa pagloyloy sa mga pagbati

karon hunahuna na lang ang nabilin
samtang ang kalag
nagpaabot sa iyang sakyanan
ang lawas
naglingkod sa kilid sa pultahan
lantaw sa hagdan
paingon sa ubos
nagsusi sa lapok

diha sa paghigugma

sa una, nahimo, lawas lang,
puros lawas, init, kusog, kalagsik,
lami, sud-an lang, patis og sili,
apan, kulang lang gihapon
mihangyo ang panginalanglan
ang way busganan nga
lawas, nga unta iapil lang usab
ang
hunahuna, ang pagpangutana kon
busog ka na ba,
ang pagkahadlok kon naunsa ka na,
ang kabalaka kon miabot ka na ba,
kon gikapoy ka ba,
kon unsay gibati sa dihang ikaw
na lang nag-inosara
sa lawak nga layo kaayo,
sa mga bukton nga walay sulod
sa mga kamot nga
magkurog usahay,
sa pus-on nga bisag kaihion
pugngan kay nagpaabot
sa saktong higayon
sa paghatag sa hunahuna
(nga usahay imong hisaypan nga
kalag)
mahimong ihatag ang hunahuna
sama sa prutas diha sa
bukag, puno, daghan
alang kanimo lang,
og alang lang usab kanako
kay ingon ana ang pagtagad
gusto nga duha lang
wala nay laing sagol,
apan sa nadugay na ang panagkuyog
og panaghawid, og panagkatulog sa kagabhion,
pangayoon na usab ang kalag
(nga kon sukii-sukiton pag-ayo
walay nasayod kon asa)
morag sa una ininit nga tubig lang
dayon nangayo kag kape
dayong padugangan og duha ka
kutsarita nga asukar
dayon ang creamer,

wala ka gayoy busganan
asa ba ang ugam?

sa paglabay sa panahon
nahatag ang tanan
nakita mo ang mga bungtod og
patag ang
hulaw og mga baha
ang adlaw nga misabwag sa kainit
natong duha,
gitag-iya mo ang bulan og mga bitoon,

(dili mo ako hisabtan, kay ako
pa gihapong gitago ang tanan bahin kanako)

nanamin ko, og akong giayog tubag ang mga pangutana
ako ang akong hunahuna
ako ang akong lawas
ang akong kalag bisan unsaon
dili gihapon mahimong imo,

salamat.

nindot nga feelings

ang balak nga akong gibasa
naghatag og mga pako sa akong kiting
nindot ang feeling

kabahin sa mga dahong nangahulog
nga mismo ang kahoy wa masayod
kon pila og ngano

kabahin sa buta nga nag-ingon
nga bakak ang ugma
nga kini wala kay dili baya mahikap
sa iyang nahanaw nga
panglantaw

kabahin ni Heraclitus
nga naghisgot nga ang tanan puros lang gayod
kausaban

kabahin sa isog nga bata nga migawas
sa dulaanan sa mga anino
og nakig-away ni Plato

kabahin sa kusog ni Archimedes nga mitigwang
sa kalibotan pinaagi sa
pag-gamit og kuhit

mibalik sa dahon nga nangahulog nga
mitabon sa mga tiil
nga iyang gisipa og gipalid sa mga hangin

pagkaanindot,
milupad ang akong ispiritu
on the other hand
sa tinood lang, ... honestly,
wa jud koy nasabtan.

imna ang imong tsa sa hinay og dunay dakong respeto
mora bag kini ang ihi
diin ang kalibotan nagtuyok
-hinay, parehos, wala
nagdali paingon sa ugma;
puy-i ang karon
ang karon lang ang buhi

Drink your tea slowly and reverently,
as if it is the axis
on which the world earth revolves
- slowly, evenly, without
rushing toward the future;
Live the actual moment.
Only this moment is life.

- Thich Nhat Hahn