ako ang usa ka kahoy

ako ang usa ka kahoy

ako ang
usa ka kahoy
nga mitubo
sa tumoy sa usa ka habog
kaayo nga bungtod
nga imong gilantaw og
gihangad

(gikasinahan
gihisgotan
og gipanabi sa
inyong mga
silinganan
sa balangay
nga malinawon
nga ako ang
usa ka
kahoy nga
gipangga
sa hari)

wala ako'y mga dahon
wala ako'y bunga
lalom na kaayo ang
gidulngan sa akong
mga gamot
nga nakighimamat
sa mga bato
didto sa ilalom
sa kalibotan
og sa mga balas
didto sa ibabaw
niini

lig-on ako
mitoo ang kusog nga
hangin kanako

dili ako matumpag
sa bagyo
wala ako
makab-ot sa
baha

ang akong mga sanga
higala sa
mga giway sa
adlaw

ang akong panit
tambal usab sa imong
kamingaw
tungod
sa iyang pagkapait

aduna ako'y ngalan
apan sa kadugay na
sa panahon
sa wala nako pagpangudlot
og pagpamunga
gipapas na kini
sa kasakit

ako ang imong kahoy

sa pipila ka adlaw puhon
aron ako
makatabang sa imong
kalisod
tag-a ako
himoa ako nga sugnod
paghimo og kalayo
nga adunay mga kamot
nga mohaploy
sa kasuko nako sa langit

akong nahunahunaan diha sa akong paglakawlakaw sa oval

akong nahunahunaan diha sa akong paglakawlakaw sa oval

kahinumdum
ko sa iyang giingon

nga bisan kadtong
nanagtindog lamang

(kay lagi wala na'y lingkoranan
alang kanila
kay ang tanang lingkoranan sa
gahom og
oportunidad
giangkon na man sa sama
kaninyo
nga mga hapsay og pamanit)

bisan kadtong nagpaabot
lamang

(gani wala sila kasayod kon
unsa ang ilang gipaabot
naglutok ang ilang mga mata
diha sa layo kaayong
mga gipanghandom)

nagsilbi usab kana sila
og dili man kanimo
kanila nga wala dinhi
nga layo kaayo kanato

busa ikaw nga naglantaw
nga dunay gihuptan sa imong
mga kamot
nga dunay lingaw
sa pulong mo pa,

ayaw sila biaybiaya
ayaw silag sawaya nga mga wala'y pulos
ayaw silag panghimaraota

nga sila imong gibuhi sa bunga
sa imong kahago
nga sila mga alimatok sa imong
mga lapalapa nga
imong langkaton og
patyon sa
mga abo sa imong mga kaliwat
nga nagmug-ot diha sa
ilang kamatayon
nga giiyakan sa daghang
mga tisay diha
sa ilang haya
sud sa siyam ka mga orasyon

sila nga nagpaabot sa wala'y klarong gipaabot
sila nga naghandom sa mga saad nga wala nimo tumana
nag-antos usab
milunang nianang dakong tunaan sa pagpailob
naglapok-lapok sa
mga paglaom

ayaw panaway
kay ikaw diha usab mabuhi kanila
gani
sila man ang imong samin
ang imong mga gamot og mga
dahon puhon

balos sa taas kaayo nga balak kaganiha

balos sa taas kaayo nga balak kaganiha

dyotang
kahilom.

palihog higala ko

atong pamation
ang orasyon

sa usa ka
itom nga
alibangbang

diha sa atong
mga ngabil

non-stop nga balak

non-stop nga balak

kining atoang duha migo,
non-stop nga
pagpamalak

mora bag gadali
kay basin kulang na
ang mubo na lang
kaayong
panahon

una pa,
asa ba kita paingon?

basta ako
naa koy adtoon
apan sakit palandongon
nga dili ni nako
gusto

sugo lang kini
sa akong lawas
apan sa
tinood lang
gusto unta ko
nga magpabilin
dinhi

matulog lang sa duyanan
mamati
sa awit sa kinaiyahan

apan migo
dili man god ako ang
magbuot

gibutang ko dinhi
wa ko
kabalo unsay ilang
tuyo kanako

dayon ila na kong
papahawaon
sa walay pagkasayod
kon unsa
ang hinungdan

nangutana ko
apan miingon
tong usa nga
wa ko kaila

"trabaho lang ni sir
wala'y personalan"
maoy iyang tubag

gipapaabot ko nila
diri sa tersena
dugay dugay na
sagol ang kakulba
og kalaay
(kinsa ba ang
ganahan
magpaabot?)

nagsulatsulat na lang
ko niining
non-stop balak

basin og
aduna na usa'y
moabot
nga sama kanako

basin og mabasa
niya ang tanan
basin og
duna ra unya siya'y
masabtan
og siya unya ang
mosulti kanako
sa wala nako
nasabtan

gusto ko nga
kini masabtan unta

apan bisan
ako
buta usab

mitoo
misalig
misunod

kanunay nga
andam

bisan og walay
nasabtan

giabre ko ang
akong dughan
gipakita ko
ang akong
kasingkasing

giisa ko ang
akong mga kamot
diha sa pagdayeg

basin unya
og ako kaloy-an
bisag wala na
gani ang
gugma

kay akong nabasa
kausa
luwason diay
ako sa gugma
og sa kalooy
dili sa akong
gisulat og
binuhatan

looy ang atong
kahimtang
kay kita
kon tinod-on
mga balas og
dahon lamang

gipasaligan
nga higugmaon
sa adlaw
og amomahon
sa bulan

pila na kaha ka
luha ang
atong giulan
sa kabukiran
sa atong mga
kasakit?

pila na kaha ka
iyagak ang atong
gihipos aron
dili madunggan
sa tanan?

dili na matakos
dili na masukod
wala diha ang
pagpanudya
wala kita'y gahom
wala kita'y kapilian

ugma ang kahayag
tagaan ra kuno
kita sa ganti
niining atong
pagpailob
pagapurungan ra
kuno kita sa
kadaugan

unta.

tam-is nga mga pulong

tam-is nga mga pulong

tungod sa katam-is
sa iyang pulong
nga iyang gitipigan
sud sa iyang
baba

tan-awa
giutitud ang iyang
mga ngabil

Plato

Plato

i

bahalag dili malipayon
basta tawo

ii

wala'y hinungdan
ang kalipay sa usa ka baboy

iii

ang baboy dili kaila og
bulawan

iv

ang tawo usahay morag
baboy

v

ang baboy haskang busuga
wala'y kalibotan

vi

sayri ang imong kaugalingon
kon kinsa ka

ngil-ad

ngil-ad

mao kini ang balita
nga si Sonia kuno og ang iyang bana nga si Dondie
nagbulag.
Dugay na nga nakabantay ang buotan nga bana
nga ang palibot sa pusod
ni Sonia haskang punoa og mga tsikinini
nga og kon makauli
alas kwatro na sa kaadlawon

ang mahimo na lamang ni Dondie mao
na lamang ang paglumos sa iyang utok
diha sa pila ka kaha nga beer

dakong kaulaw alang sa magtiayon nga
gidungog nga "loving" sud sa 20 ka tuig nilang
panag-ipon
og karon nagbulag lang
sa usa ka mabaw nga hinungdan

(basaha lang dapit
sa kataposan)

ang bag-ong giiponan ni Sonia nga atua
na sa chicago karon nangamaw
mao si Dodong nga haskang
amigoha raba gyod unta ni Dondie

nanabi pa gani nga
wala gayod diay kuno malipay ang iyang
asawa kay ang maong bana
dili man kamaong mogamit
sa iyang dila

lahi pa kadtong naghimog mga tsikinini
sa bugan ni Sonia
nga 20 anyos lang ang edad og waiter
didto sa hotel resto nga sagad
kan-anan sa magtiayon

kalooy ni Dondie apan
kamalipayon kuno ni Sonia nga morag
kulasisi nga dugay na
kaayong gipriso sa
hawla sa kaminyoon nga wala nay pulos
og karon nakabuhi
milupad-lupad sa hangin
sa kalamian

wala jud katoo si emily sa maong balita nga iyang
nahagdaw gikan kang Totsie nga taas og
simod
og si Richard nga gikan pa sa Manila
wala ganahing namati

kabahin anang tila
sa bugan
nga mao kuno'y rason nganong
nagbulag ang magtiayon

samtang sa sud sa hunahuna
ni Richard (nga wala na mikomentaryo)
naka"ingon" siya

basin pod og ang tila sa bugan
dili mabaw nga rason
basin og aduna pa'y lain

kay kinsa man god ang nasayod sa bikil
sa magtiayon?

ang Ginoo lamang, apan ang katre
aduna usab kini'y
daghang nahibaw-an.

pakig-estorya sa kaugalingon

pakig-estorya sa kaugalingon

miabot na kita dinhi sa Room 610

gipahaluna ang attache case sa ibabaw
sa lamesa nga mahogany sa hotel

naghubo sa iyang sapatos nga florsheim og medyas
og sa iyang puti nga polo shirt nga collectionez
og sa iyang wool nga karsones

ang brief nga jockey nga kolor itom dili kini niya sagad suoton
mas paborito niya ang puti
apan mao kini ang iyang nadalidalig suot gikan sa ilang balay

ania na kita dinhi, ako og ikaw, ang akong kaugalingon
nga nakighimamat sa akong kaugalingon
niining adlaw sa kamingaw

ngitngit
apan dili ganahang pasigaon ang suga

gusto ang kangitngit
mipaduol sa bintana og giwahing ang baga nga kurtina
nga ang kolor pula
morag kalayo nga nagdilaab kining hotela
nabati niya ang dakong sunog sud sa iyang dughan
apan wala na kini niya ambata

pagkahabog sa pikas nga hotel hyatt
nga atbang sa bintana
mikab-ot na man sa panganod

wala kitay laing buhaton karon
kita lang duha una dinhi, ako og ikaw, ang akong kaugalingon
makighimamat sa akong kaugalingon nga dugay na nga gianod
sa buhagay sa dakong baha sa mga katuigan
tupad ka sa akong kaugalingon

tungod sa kakapoy mangatulog una kita
karong gabii makigkita ta og lain didto sa
pan pacific.

patay nga dagat

patay nga dagat

tungod sa kalaay sa atong giadtoan
nangita kitag laing lugar nga kagawsan sa atong mga kahiubos sa gugma
sa kaluya sa lawas nga naglibotlibot lamang sa atong mga tiil.

misulay ta og suroy sa daplin sa dagat nga patay
nga haskang bahoa na

morag pulo ka bagtok ang patay na didto og pulo
na usab kaadlaw nga gibiyaan na lamang nga nalata
og wala gilubong o bisan na man gani
lamang og gitabonan na lang sa langkay
o dili ba dahon sa saging

sakit pamation ang sugilanon kon giunsa nila pagpatay ang
kaniadto buhi nga dagat
nga mahigugmaon sa mga bukton sa bato
og paa sa mga balason nga lapyahan

sakit sa ilong ang kabaho

gibidli ko sa hangin nga nagdala og sugilanon kabahin sa
pagkamatay sa kalibotan
kasokaon na ako pag-ayo apan ako na lamang kining giantos
sa usa ka paglaom nga magpahilayo
na lang unta kita sa atong nakita og nasimhot og nadungog

nag-estorya kitang duha nga mora usab og
tawong masakiton nga nagtinga na
og gusto na usab nga mangamatay

nagpasalamat ako

nagpasalamat ako

nagpasalamat ako sa akong kaugalingon nga ako wala gayod magpatintal sa imong
mga tutok

bisan gani sa paghawid sa imong duha ka kamot sa akong mga bukton wala ako
malukmay nga unta
ang akong dughan gusto
na man untang
moabli kay ang imong
tam-is nga mga pangagho iya na nga pasudlon
aron kini maghimo og salag
sa mga tamsi

nagpasalamat ako nga
ako nagpabilin nga lig-on
usa ako ka puthaw nga labat
og ang mga kawatan wala gayod nako pasudla
kadton gustong mokawat
unta sa akong kaligdong
nga diha gikan kanimo

apan ang akong gipasalamatan sa tanan (og kini mao ang mas bug-at)
og halandomon
mao gayod ang akong pagpabilin diha sa akong tiunay nga
pagkabakakon

ania ako sa bug-os nako nga "self-denial"
(christian virtue man god kaha ni)
gikan pa kini sa akong pagkagamay, pagkaluyat, pagkahuyang,
nga bisan pa og ila akong patyon
dili gayod ako moangkon
bisan og gahi na kaayo ang akong mga bukog
nga sarang na sa maong gubat
makigbisog

ayaw ako hunahunaa,
ayaw ako og sabta,
wala na kini hinungdan

ang importante
nga karon ako ania lang gihapon sa atubangan nimo
miampo og wala na'y lain pang pulong nga yubiton

ikaw na ang mosabot,
ikaw na ang magmas-magmahal kanako

ang duha ka mag-agaw nga asyoso

ang adlaw og si narcissus
mag-agaw

tan-awa ang adlaw
disir mosaka
sa mga hagdan sa
panganod
paingon sa ganghaan
sa langit

naa rag
panamin sa
sapa.

sa st. vincent's

niadtong high school pa mi
isip christians
ganado kaming manglimpyo
sa altar sa mga santos

gidayeg mi's among
religion teacher
ginganlag mga
role models

matag adlaw walay
abog nga magdugay
didto
walay tinulo sa kandila
nga mokaging
walay bulak nga laya
nga magpabilin
walay tubig nga
kapuy-an sa mga
lamok
tungod kana sa among
kabuotan

usa ka adlaw niana
adunay tigulang nga
babaye
nga hinay kaayong
molakaw
masakiton ang
dagway
niwang ang lawas
kabalion na ang
mga bukog sa
iyang tuhod
giingnan ba mi og

"mga buang!"

arte sa pag-awat awat

i

saya ni marilyn monroe
gibali
wala nay sampot og paa
kay gihimong
silya

ii

gumamela nga
nahimong lingkoranan

gipilo pilo og kapulo
ang mga talulot

gipagahi apan
morag humok tan-awon

iii

dahon na ang kolor
sa iyang gihay

ang kaniadto pula
maoy gihimong sanga

iv

kinsa ba'y
nanghambog nga siya
ang lintonganay?

pati gani ang bulak
nga gumamela
miawat man
sa silya.

alang kang vincent og manuel

nadungog ko ang imong gihisgotan nga kabag-ohan
og ikaw ang gustong magsugod, kunuhay,
ang karaang galingan sa humay nga
atbang sa among balay nga dunay pula nga ganghaan
imong himoong pugaran sa mga lalaki

imong paitlogon? nakatawa ko apan mihirit ka
nga kini imong tinud-on
gub-on mo ang galingan sa humay
og alisdan ang mga nagtulo og nalata na nga mga
atop niini
ang pagpanirado sa mga pultahan didto
imo na gayod nga pagaabrihan
og ang suok nga lugar imong buhatan og mga
bag-ong agianan

alisdan mo ang babaye sa lalaki og sayod ka
nga ang mga tigulang
ang mga manang og manong sa simbahan
seguro sa sinugdan mahingangha
makapangjesus og maria
makapanguros og walay hagad
apan ingon ka
sa pagsugod lang kana dili kana molangtod

ang laktod ang imong giatiman karon
adtoon nimo ang mga wakwak og sigbin
mangayo kang tabang sa mga dwende
paitlogon gayod nimo ang mga lalaki
og ang mga babaye imong kuyugon isip
usa ka bag-ong panon kuyog nimo
sud sa daang galingan
mag-inom mo og tuba (o vodka)
manayaw og pandango (og disco)
morampa sa tunga sa agianan
og maghimo sa bag-ong kagamhanan

ikaw ang unang mobuak sa unang itlog
sa lalaki nga imong paitlogon,
(imo bang higopon? iyarok kuyog sa
usa ka pagpiyong?)

dili ka kaha masipaan sa iyang lapalapa
nga morag kalapdon sa basakan ni papa?
dili ka kaha mabukbukan sa ligti nga kawayan?

sayod kamo vincent og manuel,
nga dili lang baya ang iyaha ang dako
pati baya ang iyang duha ka kinumo.

ang bintana

ang bintana armando
dili kana magpabilin nga abre
hangtod sa kahangtoran
kay sama sa pag-usab usab sa
panahon
aduna usa'y pag-abot nianang
pagpanira

sama sa mata
mamilok usab kini
labi na kon anaa ang
kabudlay og
ang kahadlok
o ang kakurat
sa paghagsa sa
kilat

kaniadto ang bintana
puno sa manambo
daghang mga pahiyom
ang nangumbitay
og ato kining
gipakisama nga
morag wala lang

karon ang bintana nanimalos
abre kunuhay
apan wala nay bata nga
moagik-ik
wala na'y dalaga nga
mopahiyom
wala na'y mangharana
aron mobatbat sa mga
gipangbati diha
sa mga awit sa
kagabhion

kon unsang hitaboa
og kon ngano
nahisama kana kanimo
armando
gikan sa imong pagbiya
og sa paghandom
nianang pagbalik

ugma, ugma, basin sunod
tuig, sakto na
dili na maagwanta ang
paglutos sa kapalaran
sa mga taga niebe

nahisama ka sa bintana
gusto untang kanunay nga abri
apan dili na kana
pwede

nasirad-an na ang kaugmaon
og dili na kini angayan nga
pagawson

unsa ba ang kahulugan niining
tanan? nahisama ka na kanako
armando
nagpaabot na lamang nianang
wala
nagpatihaya na lamang sa
bul-og sa dakong baha
walay pulong
walay lihok.

ang atong gibuhat

ambot og nakabantay ka ba
sa dihang naghalok tang duha
ang akong mga bukton nga
mihunat og hikap sa imong sampot
og ang imong mga kamot nga
miduot sa akong liog
og wait pasulod sa imong dila

dunay duha ka nagtan-aw usab kanato
ang usa nagluba-luba sa iyang likod og ulo
ang usa nga nagputi og amerkana
nga talagsa ra ganing makauli sa ato
morag namatay sa kasina

duha ang gihaya samtang naglampornas
ta sa atong kalipay samtang ang atong mga lawas
nagkulikot sa kahalang nagbaga sa kalayo
nga niadtong panahona walay pagkapalong

gisudyaan na kita sa kapalaran apan
ako moingon lang gihapon: unsa may akong labot?
nangita lang kita og mga tibugol sa kalipay
naningkamot lang kita nga dili lumutan sa kasakit

unta mao sab sila, nganong kita pa?

icarus

ayaw panghadlok icarus
patay ka na
hagbay ra
dili ka na makahadlok kanako
kabahin nianang
pagkalaglag
nianang pagpatihulog sa kataposan
tungod kay
ang imong pako mahilis man
sa kainit sa adlaw

dili ako mahadlok kanimo icarus
wala na ako'y mga pako
hagbay ra
wala na ako'y amahan nga
magtambag kanako
hagbay ra
kadaghan na akong nahulog
gikan sa mga panganod
paingon sa dagat
naandan ko na ang pagpatiurok
nahutdan na ako nianang
mga kahadlok
kinaon na nako sa matag pamahaw
ang mga kabalaka
busog na ako Icarus
sa kapakyasan
og bisan pa og tagaan ako og
bag-ong pako
aron makaikyas dinhi
dili ko na kana dawaton
nawad-an na ako og
pagtoo sa mga mito icarus
hagbay ra
mas ganahan lang ako
nga maglingkod
manglantaw sa mga nanglabay
og usahay mohangad
dili kay motan-aw sa
adlaw
dili kay aron manghagdaw
sa mga nawong sa
panganod
namasin ako kon
duna pay lain na usab
nga mahulog sama
kanato
nga karon dili na
gani nila
hisgotan bisan og
sa daklit man
lamang

daghan ta Icarus
og busa
malipayon na ta.

ang pulong nga siya

dali ra kaayo itago ang tinood sa atong
pinulungang bisaya

sama nianang pung nga siya
dili nimo mahibaw-an kon unsa siya

basta siya
siya kadtong miingon nga siya nahigugma kanimo
og ikaw

mipaulog-ulog usab, morag sa tinubagan didto kaniya
nga siya, mitoo usab siya

mahimo ba diayng mahigugma siya kon siya wala pa niya igkita
o igkita man wala niya makuyog sa pipila ka adlaw

ang gihisgutan dinhi mao lamang ang pipila ka segundo
gibungat ang pulong nga gugma

sa usa ka mangingilad, og kay lagi ang kinaiyahan giutgan man usab
mitubag sab og
sama sa pangutana

ang pangutana og tubag gihimong usa na lamang
sama sa usa ka magtiayon nga
wala na'y panahon sa paghisbot anang panagbulag

dili nimo gustong pasakitan ang imong gihigugma
busa wala kana siya, siya usa lamang ka mugna sa imong hunahuna

og imo kining papason sa dili pa moabot ang kagabhion
sama sa pagsulat nimo sa imong ngalan didto sa balas

balikan mo kini og imong papaon sa imong lapa-lapa
hupas na ang gugmang dili tinood.

salimuang sa usa ka tawong giingnan og "i love you"

dili buang ang pipila ka tuig

kwarentay nwebe nga pagkat-on sa paglakaw
nga matarong og pagdebuho sa usa ka nawong
sa paghimo sa mga ang-ang padung sa langit
diha sa pagmatyon sa mga paghikap
sa unsay angayan nga hiposon

aron lang kini ibaylo sa usa, duha o bisan
pa sa tunga sa oras

aron magun-ob ang dako nga balay og kini
mahagsa, maabog, maabo sa gayaka nga yuta
lisod nako kini pagdawat kon unsa man galing
ang dangatan

busa gihuna huna pag-ayo sa bulan kon unsa
ang masonud og unsa
ang mosunod pagkahuman niining
panagtagbo sa usa ka naghandom og sa usa
nga gapataka na lang og ingon

nga gihigugma ko ikaw
bisan og wala pa naandan ang mga paghikap
sa balikog nga liog

puti, hamis, apan balikog, balikog, balikog,
bisan unsaon balikog lang gayod gihapon

nga og kon tan-awon sa layo
pagkadakong buktot

ah, kon dili ka gustong mapaslot sa baga
pwes ayaw og duol sa dapog.

balak nga aslom sama sa hilaw nga manggang bisaya

ania ang balak nga aslom kaayo
sama sa usa ka hilaw nga manggang bisaya
nga nahulog gikas sa usa ka sanga
kay gibuno sa bakong bato
nga gipunit gikan sa
kilid sa bungtod,

adlipa palihog,
isawsaw sa uyap nga ilang gitunobtunuban
didto sa daplin sa baybayon

dili nako pugngan ang pagtubod sa imong laway,
kon wa ka kahibalo kon unsa ang kahinam anang kaulag
nga ambot dili man jud kapugngan bisan pa sa gahom
sa kaalam

ambot og nganong ang tanang diploma nahimo mang gilabay
didto sa kasagbotan

ambot og nganong ang tanang tambag mora mag pondol nga
mga bunglay nga dili kadulot bisan sa humok nga yuta


kon magpabilin ka anang imong
pagkaensakto
(pagkalingdong ba kuno nimo dodong)

palihog lang
ayaw og pang-it aning manggaha

palihog lang og trapo anang
imong gatulo nga laway
kay morag kag
irong bag-ong nabuang.

ako usa ka garay sa pulong

namalihog kanimo
nga unta dili nako nimo putlon sama kaniadto
kay daghan pa akog isudya kanimo
puros kini tinood.

ang kahadlok

ang kahadlok nga dili nimo masulat ang sakto
alang sa ilang mga panimpla, ang imong pagpunay og pangita
sa mga wala na diha, ang imong pangandoy nga mahatag ang
makalipay sa mitan-aw og mohusga kanimo,
ang kabalaka nga ilang maaninag nga ikaw daghan og
mga anino, o kaha ba walay kanal diha sa gintang
sa imong ilong og ngabil,
ang ilang pagpaniid kon ikaw dili sama kanila sa dihang
ilang gipatindog ka atubangan sa samin og ilang
gisusi kon ang imong hulagway pareho ba sa imong lawas

kon naa ka bay kalag tungod kay nagpabilin kang malaumon
bisan sa dakong disgrasya
kon nganong bisan og bun-og ang imong mga aping
og lakra ang mga latos sa pisi nga gibunal sa imong mga bukton
kadtong mapa sa kapakyas nga napatik sa imong mga kamot
nga migapos kanimo sa dugay nga panahon

mao kana ang naghatag nila og kasina diha kanimo,
ayaw kahadlok, kon dudahan ka nila nga dili ka tawo
ipakita nila nga kon ila kang patyon, mamatay ka usab
nga ang imong dugo kamao sang mobanaw
diha sa tunga sa dalan moagas paingon sa dakong
buho nga ilang gihimo alang kanimo.

wala sila masayod anang kalipayng dayon.

lahi sab ang imo bay

ang tanghaga sa
giabrihan nga zipper

diin migawas ang usa
ka tingsi

(dili gani pahiyom)

unya gisumpay
ang pusod nga nahimong
bitoon

(dili kaha bulan?)

sulayan kaha nato
ang pagkuha sa turong
sa kasingkasing?

huboan kaha nato
og sapot ang
kalag?

unsa kaha ang mogimaw?
sultihi unya ko migo.

realidad

realidad

i

nahimo siyang baki
sa dihang gihagkan siya
sa iyang asawa


ii

mahibalik lang ang
iyang pagkahari kon
higugmaon siya
sa iyang
kabit

iii

naglagot siya
kay nipis na kaayo ang
iyang pitaka

tungaw

tungaw

nanghambog ang tungaw
nga sa iyang kagamay

o pagkawalayhinungdan
mahimo niyang pahubagon
ang itlog
sa dakong aliwas sa
galawod nga lasang

sa tumang kangitngit sa atong kagul-anan

sa tumang kangitngit sa atong kagul-anan

i

mas nindot ang dan-ag
og kilapkilap sa mga bitoon
diha sa lagitom kaayo
nga kagabhion

ii

mahimo ba kaha nga kita
magpakabitoon
bisan kadyot lang
niining atong
gilayag nga kagabhion?

iii

ikipat-kipat
ang mga dyamante sud
ning atong kasingkasing

sama sa mga bitoon
sa lalom nga kagabhion

bagotbot sa kapalaran

ang kapalaran usa ka kalkag kaayo
nga buhok sa usa ka buang nga
walay karsones

kon asa kini paingon
mas nasayod ang mga nagtan-aw
nga nagpanglingo og nagpakaaron-ingnon
sama sa mga sabungero
nga nagsyagitsyagit og
upat tulo
namusta
naghandom nga ang abohon nga sunoy
mao unta ang
magmadaugon

diha ang kristo
maghukom sa mga nangamatay

pagpaingon sa america og ang pagbalik sa dipolog

i

sus ang kanahan
miluksolukso baya
sa dihang ang iyang
visa nakuha

america! america!
america! ako ka na gayod america!

naglechon, nagpista ang
barangay biasong sa imong
paggikan

america! america!
madato ka gayod unya

makahubog ang imong
mga damgo
gilood ka man ugod sa
atong pinas
barato ang sweldo
walay klaro ang trabaho
palakasa'y sa mga politiko
kapoy paminawon
nga kon kinsa ang bag-ong
modaog
manilhig gayod sa mga
empleyadong
wala miboto

dugay na ang panahon
nga milabay
wa na ka nako igkita
o igdungog

hangtod nga usa
ka gabii niana
samtang nangutingkay
ko's facebook

oi, tua ka man didto
naghandom nga
mouli sa pinas

nangalarag ang mga damgo
nahugno ang imong
kalibotan

daw di ko makatoo
nga ikaw nga dakong ambisyoso
karon wa na
mabibo

lahi na ang gikanta
Pinas! Pinas! Gimingaw na ko nimo!

nagpost og video
sa paglanding sa PAL airbus 319
sa airport sa Dipolog
ang background
mao ang "Pag-uwi"

sus ginoo!
kaiyak man sag tag apil nimo.

PAGKABUNTAG

kusog ang ulan
mibaha ang dalan
daghan ang suliran
apan dili ko gayod
ikaw hikalimtan

unsaon ba paghikalimot
ang kalipay?
unsaon ko ba kini
pagsulat?
unsaon ko ba kini pagsulti kanila?

naandan na nila ang mga kagul-anan
og kon mosulti ako kabahin niini
ila akong ingnon nga ako
usa ka bakakon

busa pagkabuntag
nagtindog na lamang ako daplin
sa pultahan
nagtan-aw sa pagsaka sa tubig
nga gustong mobasa sa akong
sapatos

mga tipik sa kaalam, mga bunga sa kahilom

i

mas labaw ang ihatag nimong pagtahod
sa imong isig ka tawo
kay sa imong kaugalingon
ayaw kini kulanga

ii

sila nga mga baboy
maglunang sa lapok
maghinakog sa mga lawog

iii

kon mabahin sa kapito ang
liso sa talisay
nganong dili god masakto'g bahin
ang usa ka got sa inun-unan
nga duha man lang kamo?

iv

wala kay mahimo kon wala Siya
og dili ka gayod Niya biyaan
kon gihatagan ka man niya og kasakit
tungod lamang kana kay iya kang gisulayan
kon asa ka kutob
kon unsa ka kahuyang
apan sa pag-abot na nimo sa tumoy sa pisi
og wala ka na'y kahawiran
hibaw-i nga dili na ikaw ang nagluwas sa imong kaugalingon
Siya na kadto

wala ka'y katungod sa pag-ingon
nga ikaw himasa og nahibaw-an mo na ang panghitabo
og ikaw ang nagsulbad
og ikaw ang nakaluwas sa imong mga hunahuna

v

pagkapalaran mo!
ikaw nga gisakit
ikaw ang iyang gimahal
og ikaw ang nagpakaulaw sa yawa
nga napungot sa imong
kaputli sa imong pagkasulundon
sa imong bug-os nga pagtoo
sa gahom sa Ginoo.

ang bulan nga adunay suliran

sa kadako sa suliran sa bulan
midangop kini sa kagabhion
nangayo og tambag

og ang hangin mihunghong kaniya
nga kini mao kana og kana mao kini

ang mga kahoy wala magpalupig
gipanghambog ang ilang kadugayon og
miingon nga kini gayod ang angay nga
buhaton

ang mga sagbot nga haskang lawgawa
wala mangatulog sa pagkadungog sa suliran sa bulan
miantog kini sa pipila ka mga tambag

sud sa kasingkasing sa bulan
(nga sa tinood wala baya gayod mamati pag-ayo sa ilang mga tambag)
sa tinood lang
gimingaw lang kini sa bulawanong kainit sa adlaw
nga iyang gipaabot hangtod sa kaadlawon
hangtod pa unta sa kabuntagon

apan lagi kay gidili, mitago kini og dali-dali sa likod sa
dakong bungtod
og mikuyog kini sa mga yabag nga gapnod.

ako nga migawas sa lawak nga balaan

dugay na akong migawas
sa ilang gitawag nga
balay nga balaan

daghay kami didto kaniadto
ang uban misulod
tungod kay wala nay kapaingnan
dugay rang
naguba ang ilang kalibotan
og ang balay nga
balaan maoy
ilang gihimong kapasilongan

gikan sa usa ka makusog
nga ulan
sagol ang mga linti
og ang baha nga mikuha
sa daghang
kinabuhi

taas ang pader sa balay nga balaan
og ang mga pak-an lamang
ang makasulod og makagawas
kadtong aduna
na'y nahibaw-an kon unsa ang
kahulugan sa kinabuhi
og unsa ang dangatan sa mga
nangamatay

milabay ang panahon
og ang mga dahon nga nangahulog sa mga sanga
sa punoan sa talisay
hagbay rang gitangag sa mga hulmigas
og nangalata
og wala na igdungog o igkita

usa ka adlaw niana
nagdamgo ako og usa ka kahayag
og usa ka dalan
og ako kining gisubay og ila na lang nahibaw-an
nga ako
nawala na sa balay nga balaan

mora lang ako og nahikatulog
wala na nako makita ang kahulugan sa adlaw
og ang mga oras nanglupad kuyog sa
mga panahon nga akong nahikalimtan
daw sama sa duha ka tamsi
nga nag-unot diha sa ibabaw
sa kahoy sa nangka
sa atubang sa balay nga karaan

subo halandomon nga ako
ang nawala
dugay na kaayong panahon
natay-an na ang labat nga puthaw
nga nag-alirong sa laing balay
nga akong gipuy-an

usa ka adlaw niana
nagkita kami sa usa sa mga nahibilin didto
sa usa ka salusalo
puti ang iyang sapot og mubo kaayo ang iyang buhok
og ang iyang aping namyahok
nga mora ba og siya nasakit sa pipila ka tuig

gitunulan niya ako og usa ka basong tubig
nga haskang bugnawa
og kini alang lang daw kanako

kadtong ilang gipasidunggan
nga mao lamang ang nakakita sa
tinood nga kahayag og misubay
sa gipangita nga dalan

sa pagkatinood lang
wala ako nakasabot niini
miiyak ako og miiyak usab siya
og walay pulong nga
migawas sa among mga ngabil

alang kang adrienne rich

kauban ko ang usa ka taas og buhok nga babaye
nga mibiya sa iyang bana,

kon magkita mi, dili kami magpaila sa kadaghanan
nga kami adunay kagahapon,

baga ang iyang sunglass, og magturong siya daw sama
sa usa ka babaye nga layo pa kaayo og adtoan tungod sa iyang turban,

kon magtagbo ang among mga mata samtang nagpaabot
kami sa sunod nga biyahe,
mora lang og nakakita kami og walay labot,

wala'y timailhan nga sa among kasingkasing aduna
kami salomon og hangpon didto sa ayuyok sa dagat,

lahi ang among kinabuhi adrienne
sa among unang panaghimamat nagsulti na siya kanako
nga dili siya kahibalong mosalom sa lalom nga dagat
hadlok siya og kahilom
malisang siya nianang mag-itom nga lawod
wala niya hunahunaa sukad nga ang iyang kamatyan
mao ang pagkalumos,

sa akong naagian, bata pa lang ako, gilabay na ako sa akong amahan
didto sa kimpa sa dagat,
hapit ako malumos, apan sila nagtan-aw lang kanako
mikapakapa ko og mitunga nga nagsige'g pangaw-hat og hangin,
natun-an ko nga aron lang ako mabuhi
tun-an ko gayod ang paglangoy sa ilalom,
og paghawid sa bisan unsa nga masaknit
sa akong mga tudlo,

karon, magpakaaron-ingon ako kuyog niining babayeng taas og buhok
nga ako dili kamaong molangoy sa lawod
og aron paglipay kaniya
magpabilin kami sa mabaw
sa kilid sa mga balod nga morag mga itoy sa among mga kiting

tilapan niini ang among mga kumagko
og mag-agulo kami sa tumang kagilok

wala ang kahadlok nga usa kanamo malumos
wala ang hulga sa kahilom
pangitaon niya ang akong pusod og iya akong pahinumduman
niadtong panahon nga gitangtang ako
sa gahom sa akong inahan,

akong hawiran ang iyang ngabil
og sa iyang kagutom
og kauhaw
iyang tam-osan ang akong tudlo

niining isla sa daplin sa iyang birhen nga baybayon
kami lang duha magsalo sa among mga pagkaon.

mao kini ang nahitabo

misuroy ko sa inyong lugar
og mao kini ang akong nakita

ang mga tomboy adunay ilang lungag
ang mga bayot nagpahait sa ilang mga bangkaw

ang mga igat nga mga babaye
og ang higal nga mga lalaki
nagtagbo sa ilalom sa kakahoyan
og naghimo og kalibotanhong kalipay

misyagit ang mga bayot nga morag namatyan
nanuntok ang mga tomboy sa bongbong
sa ilang mga lungag

wala mag-ambat ang mga babayeng igat
og mga lalaking higal
wala manangpit sa ilang gisaloan nga
panihapon didto sa ilalom sa
kakahoyan

gisulat ko kini aron imong mabasa

ugma, ako pa kining pun-an
daghan pa kaayo ako og usbon niini

pagpili sa akong dangatan

kon kuhaan mo ako sa kahayag
sayod ka kon asa ako paingon,

anaa ang nagpahipi nga kangitngit
nga dugay ra kaayong nagpaabot kanako

andam ang iyang mga bukton sa paggakos
sa sama kanako

magpista ang mga kwaknit
mosayaw ang mga bagtok
mobalak ang pungak
maghulat sa ilang bag-ong ginoo
ang gabii mobahakhak og katawa.

alang kang julie, luisa, mariana, merian, og uban pang mga ulay sa among lungsod

sayang, sayang
sayang gayod

pagkadaghan gayod unta
sa mga lalaki
og pagkamubo na kaayo
sa panahon

apan wala gyod!

pagkadugay sa ulan
pagkadaghan sa ilang mga lusok
nga mora kadag-a
og mais

apan wala gyod kasalod!

sayang, sayang,
pagkasayang gayod sa mga oras
sa mga tuig

nganong dili man kamo
kamaong maghimo
og kalipay?

alang kang M.

himoan ko ikaw og usa ka ilusyon
kabahin sa imong umaabot nga kaminyoon
kadtong imong gihigugma nga taliwtiw og ilong
nga ang kabut-an kunohay dili kapatay
bisang usa ka langaw
siya kadtong mahilig og puti nga karsones
ang iyang ngabil morag dulsi nga white rabbit
sa katam-is nga gusto nimong tam-os tam-oson
kanang dili mahurot diha sa imong dila og
imong gitago sa imong alingagngag

himoan ko ikaw og usa ka estorya
nga siya nanawag sa imong cellphone og
naghisgot nga sa tinood ikaw gayod diay ang
iyang gihigugma og busa
ang iyang uyab nga puti og taas nga usa
ka accountant sa Mercury Drug
iya na nga gibulagan

nga karong bulan sa Hunyo
mamalayi na siya kuyog ang iyang mga ginikanan
aron pangayoon na nila ang imong mga kamot
og ikaw andam na
sa pagsuot sa imong wedding gown nga pinahimo
pa sa usa ka sikat nga designer sa manila

si juliana nga imong best friend maoy usa sa imong
bridesmaids
daghan pa, dili ka gayod makatulog sa pipila ka
gabii sa paghunahuna sa maong
kasal sa imong kinabuhi

karong 58 ka na, og daghan ng puti sa imong
kulungon nga buhok
ang imong igsoon nga si Junjun
mobohakhak og katawa
nagbiaybiay kanimo
"unsa kaha'y ikasulti sa mga tawong
tabian og himantayon sa atong lugar?
unsa si M. magminyo?"

karong 58 ka na,
ayaw padandan, damgoha lang gihapon ang imong mga damgo
wala kanay bayad
paglaom, ayaw pagwala niini
ikaw lang ang nahibalo niini,
og sila nga wala na mosalo sa imong mga damgo
hagbay rang nangamatay.