diha sa pagpamati

pamatia una ang wa mahikatulog diha kanimo

samahang usa ka alibangbang
puti, gamay, naglutaw sa hangin
nagapasaringsaring
di kahukom kon asa motugpa

ayaw ayaw gayod ug dagpa

pasagdi lamang
paabota kon asa gayod siya
paingon

ayaw biyai
sunda bisag asa siya
tutoki

paglutaw usab sama kaniya
diha sa hangin

pamati lang ang haganas sa
iyang mga pako

ayaw isulat

sa kadugayan kining hitaboa
morag nagtulo nga tubig nga
maoy makabuak sa atong pagpakahilom

diha sa atong pagtukaw.

   

ang mga manok sa kabuntagon

karong buntaga

gikalipay nako ang
pagsabod sa humay

sa mga manok nga
kagabii mibatok sa sanga
sa punoan sa
mangga

nindot lantawon ang ilang
paglupad naog sa mga sanga
paingon sa yuta
dayog
panuktok sa akong
kukurokkurok
diha sa gisabod

diha sa mabaw kaayong kalipay
nga morag walay
saktong busganan

zero

ang anak ni Jade
kadtong estudyante nako sa Physics
mipasar na sa UPCAT

kanus-a lang ba kadto?

si Jade nga hilomon kaayo
nga abi nako ug dunay
pagdumot kanako

pagkapaspas sa panahon

ania kita, ayayay!
gizero.

sa babaying yawyawan

sigi ka man ug
banghag

mora ka mag iro
nga wala na kahinumdom
kanako

nagpunayg
aw-aw

ang magbabalak nga irong buang

mibalak ka
sayo sa kaadlawon

mipahulay kadyot
nagpahangin

giduyan ka sa imong mga
pulong
nahikatulog ug dugay
sa mga bukton
sa hangin

mihunat kag balak
pag-abot sa kaudtohon

mora kag irong nabuang
miligid sa balas kay nabasa sa ulan
gusto nimong mawa ang lama sa imong
dughan ug agtang

mitindog kag balik
giwilik wilik sa imong lawas ang mga balas
ug nahimong gaan ang imong pamati

midagan ka aron malimpyo
ang imong pamati
miambak aron mabati ang paglupad
sa imong kalag

mibalik ka sa imong balay
sa kahaponon
ug dinha sa kahilom
gisulayan mo paghuman ang balak
sa tumang kalinaw
aron tugkaron ang tinood nga
kalipay

gihimo mo ang balak sa kamatayon
sa usa ka irong biniyaan

subo nga balak
masakiton, nangarol, bahag ang ikog
hiyong ang matang
hanap na ang panan-aw

mora kag iro nga miawo sa
tungang kagabhion

nakaiyak ang mga bitoon.

dinhing lugara

nakaadto ka na ba
sa usa ka lugar nga ang mga
tawo puros amang?

amang pero sigig
sulat

sigig basa
hangad, hinuktok
luom, panghayhay
usahay
mopahiyom sa
kaugalingon

walay bisan usa kanila
ang nakigsulti sa ilang tupad
bisan gani sa pagamit sa ilang
mga kamot ug mga suwang
pinaagi sa mga
senyas

dili gani sila magtinan-away
ambot nganong dili makaharong
sa tagsa-tagsa ka
presensya

walay komentaryo
sa mga ilong nga morag mga
palwa sa lubi
walay pangumusta
sa kabaho sa tinagoang mga
tinabal

kon imong nabantayan
sa tinood lang

lantawa ang imong
gitindugan

o ang mga giugbukan
sa mga tiilan

nia ka dinhi karon
ug ikaw ang nadugang
pipila ka mga amang

kon gusto nimong magdugay dinhi
bahala ka

bisag nag-abot na ang atong mga
apapangig, suwang
og mga kumagko

wala gayod kita gihapoy panahon
nianang mga senyas ug mga kumpas


gisulat ko lang kini
mao ra kana ang akong mahimo alang kanato

nga giamang sa milabay nga panahon
sa mga gipalid nga mga tahop ug dahon

ayaw kog tutuki
ginadili kana dinhi

sabta na lang kining dapita
kay ingon na kini ana

kaniadto pa, kaniadto pa, kaniadto pa

kay imo na akong nalipay

sa akong panaw
daghan akog nakit-an

apan wala ka
busa naalaan akong buang sa akong tupad
sa bus
kay nakigsulti ako sa
akong kaugalingon

abi kog walay namati

pagkataas pa sa akong panaw
wa kong kabalo
kon asa ang kataposan niini

wa ko kulbai
wa na akoy gikahadlokan
ning akong
taas nga latas sa kinabuhi
gilantaw ko lang
ang lain-laing nawong sa
kalibotan

kon matapos na man
ang pagtuyok
kon mahupyak na ang yuta
kon maabre na ang baba
sa dakong lawod
ug lumsan kitang tanan

dili na ako magmahay
tungod ka hagbay ra akong
mibaktas ning
halayo ko kaayong
panaw

kon mahanaw na man
ang tanan
dili na ako magmahay

imo na akong
nalipay

korapsyon

ang singkwenta mil nga balor sa kanding
kalit nga nawa

ambot unsay hinungdan nga kalit man
kining nangamtay

ang mga manok nga hybrid
nga nagkantidad ug 20 mil kalit lang usab
nga nangatikig
gidungoy

namatay ang iyang anak nga
adik

nangamingyo ang iyang duha ka dalaga
sa mga banang walay pulos

ang iyang mga igsoon gustong magpatay
tungod sa katigayonan nga wala kaayo maangay pagbahin
laog ang ilang kamagngawan

ang iyang unang bana
namatay sa sakit sa atay
palahubog

ang iyang ikaduhang bana-bana
(kay minyo man kini)
sigi kaihi-ihi

tigulang na si Madam Z
iyang balay lima ka buok
iyang sakyanan pito
daghang gitagong deposito sa bangko
ang iyang mga napalit nga mga yuta
dili madali ug ihap

tigulang na si Madam Z
dili nako itug-an ang iyang ngalan

paryente ko

ordinaryong clerk sa gobyerno
konekted sa military
lakas sa mga general
bagger

haskang datoa na

dili nako itug-an kanimo ang iyang ngalan
paryente ko siya

bisan sa iyang pag-ilaid sa kadato
wa ko masina

sa tinood lang
makalolooy siya.

sa airport sa butuan

iyang nawong
mora gayod ug si paraluman,

bus-ok pa ang aping
morag bag-ong nahinog nga tambis
nalisang ko
sa paghunahuna nga sa iyang edad nga 79
wa may kunot ang agtang

ingon siya
way makalupig niyag boggie
bisag lima pa ka oras
nga way pahulay

paingon siya sa Baguio City
cebu pacific via cebu
duawon niya ang iyang anak
nga nag-atiman sa ilang mga balay
paplitihan atubangan
sa St. Louis

gikan siya sa Seattle
byuda na siya
nakapahuman ug mga anak
dunay nurse, engineer,
professor

duna na silay tagsa-tagsa ka kinabuhing ilaha
mga kotse, balay

namatay ang iyang banang ilocano
wa siya moadto
bisan pa kuno ug librehon siyag plite
sa iyang mga anak

sa iyang edad
caregiver pa gihapon siya
part-time dance teacher
high school lang kuno iyang nahuman
sa Cabadbaran

sa dihang gidigahan siya
ug usa ka ilokanong engineer
gitaban siya sa baguio city

sa una atimado kaayo sa iyang bana
apan nausob kini sa kadugayan
sa dihang nakakita na ug lain

siya ang tig-init ug tubig aron ikaligo sayo sa buntag
kay wa pa may hot shower ang ilang bay
siya ang tiglaba, tigplantsa
tigtimpla sa kape sa iyang bana
tig-andam sa pamahaw
tig pangompra sa utan
tanang buluhaton iyaha
isip martir nga asawa

ang nakaparat daw sa iyang bana kay di siya tagaan ug kwarta
di gani siya kapalit ug pulbos sa iyang aping
(busa gipamaagi na lang sab niyang overpricing sa iyang mga pinalit
ang sobra iyang hiposon)

punching bag sa siya
sa dugay mga katuigan
dunay silingan nagtambag
tungod sa kalooy kaniya
nga unta iya na lang hiloan ang iyang bana
apan dili kana niya mahimo

gusto niyang makalingkawas sa maong prisohan
nakatayming
milupad sa america
gibiyaan ang bana

naningkamot
nagpatubo sa iyang kaugalingong pako

gipetisyonan ang mga anak
nahaluna sa america

karon
sa hamubong panahon nga kami nagsultianay
samtang nagpaabot sa
delayed nga flight sa cebu pacific
giyagyag niya ang tanan
bisan dili niya ako
kaila

seguro dako gayod ang iyang kahiubos
sa iyang banang
bag-o lang namatay

wa na gayod siya magminyo ug otro
kay unsa pa man kuno?
padugangan na pod niya ang
mga bun-og sa iyang lawas?

gawasnon na siya
nawala ang tanang mga kunot sa iyang agtang
(nagpabikibelo kaha? di gyod maatikan nga
iyang edad 79 na)

siya ang babayeng kamaong
mosayaw
ug bisan pa kuno ug pasayawon siyag
lima ka oras nga
walay pahulay

wa gayod kunoy makalupig kaniya
hangtod karon

diha sa karaang sugong

sa makaduha
sulitihan ko ikaw
nga dili tinood ang
akong gipanulti

unahon ko ikaw

sa kataposan
manirado ko

walay tingog ang mga salog
ug kisame

kon manakla na gani
ang tuko
ayaw ihapa

sa tunga-tunga ning
akong gipanghambog kanimo
nga mga bakak

sulayi ug silip ang bintana
diha sa kasadpan

basin moabot na ang tigulang
nga gadala sa dakong sugong

kay didto gitago ko ang
atong kamatooran

kabahin sa paghikalimot kabaihin sa kaniadto sa kabatan-on pa

kagabii ang nag-abot mao lamang ang atong mga sampot
nauwaw ko
apan mao man kana ang tinood

pagkabuntag akong gibunalan ang akong sampot
unya ang akong kinot
mipahiyom

nanghambong sa iyang kandiis.

pag-us-os

kon basahon mo kini
dili ka gayod makatoo

mahimong tuhoan mo na
ang wala mo makita bisan kanus-a

bisan ako naglibog
bisan ako dili makatoo

kon basahon ko kini pag-usab
mahimong mabali ang akong kalibotan

mous-us ang akong pagtubo
mahimo akong batan-on pag-usab

moatras ko
mabati ko ang akong pag-iyak isip usa ka gamayng
puya sa dughan ni nanay

giuhaw, gigutom, gustong mopaak sa
iyang atngal

diha sa panimalos
gikan sa usa ka kapakyasan
sa katigulangon kaniadto

ingon lang seguro niini ang kabahin
sa paghilis sa kasilag
sa pagpilo balik sa banig
aron ako mobangon

modagan paingon sa kasagbotan
moligid
mohayang aron tutukan ang adlaw
aron mobaha ang luha
aron mahugasan
ang dakong uwat sa akong
aping

desisyon....

magkita ta sa
Abreeza

layo pa ang imong
agianan

duha ka oras akong
nakigdebati

ikaw o ako
siya o ikaw?

gamay na lang ang
mga gutlo

mikagiw ko

latas sa Momay
Road


paingon sa
airport.

mas daghang mitabang ang namatay hinoon

pila na kaha ang
namatay

nga misalom sa dagat
aron
pagsalbar sa
gustong malumos?

kalaog

tulo ka kilong
longaniza gikan sa vigan

nabaho
gipakaon sa iro

sa laing bahin
dako ang kahiubos ni
leonora

kay wa ka manghatag

suban-on (circa 1976)

batang bulingon
miabot gikan sa bukid sa
Bulawan

gibaktas ang liko-likong
dalan sa
Ilihan

samdan ang iyang
bukton

naigo sa bala sa pusil
sa mga singsingan

naglingkod sa hagdan
sa among balay sa Olingan

walay saba
ang mga matang nangayog
pakitabang

ang atong paingnan

ang mga hagonoy
gipuklid sa hangin

balik balik ang mga
cogon

wa kapanglingo ang
mga kahoy

kusog ang hangin
ug pagkasabaan sa ulan

misaka ang tubig
sa kilid sa mga rehas sa dalan

gabii, pagkangitngit
ug layo pa kaayo ang atong adtoan

ang dakong suba sa unahan kanako

sa pikas
nagpaabot kanako ang
suba

kining subaa
gamhanan

mahimong iya akong
bahaan
aron ibanlas sa pikas
isla

o dili ba kaha
aron ako lumsan

dili nako kini
supakon

dili ako makalikay

gamhanan kini nga
dakong suba

gibantog ang iyang
kahilom

disin niya buhaton
mananghid kini ug tarong

alang kanimo, buwak sa tiilan sa bungtod

gilitok ko ang pulong
sa kamingaw nga gianod sa
milabay kusog nga sulog
sa hanging amihan

gipalid kini paingon kanimo

ikaw
nga nagpuyo diha sa
tiilan sa bungtod
sa ilalom sa labong nga
mga kahoy

kining ulod
nagpaabot kon kanus-a
moabot ang
sunod nga pagpamuswak
sa mga
dahon

ning tunga-tunga sa
dakong hulaw