silang mga patay

sa hinay hinay giukab ko ang
mga gitabunan
nga karaang sudlanan

daghang sulod nga
wa ko hisabti ug akong
gihinayhinay ug kuha
ug gipanglabay

nalisang ang akong
inahan ug haskang sukoa
sa akong amahan
ug mibahad ang akong lolo
ug misipat si lola

apan,mahimo pa ba nila ang unsa?
...silang tanan patay na

usa ka adlaw sa hudyaka

ang kinanindotang tubag nga
akong nadungog gikan nimo
niadtong adlawa
mao lang gayod ang
tig-a nga kahilom

kadtong imong tubag
mikuyanap sa akong kasingkasing
ug didto sa iyang mga tampi
nahugyaw
ang kalit nga nabatan-on kong
mga paglaom

haman niadto misayaw ang
akong mga adlaw
unya ang bulan diha sa
akong kagabhion
gihagkan ang tanang sanga
sa mga kahoy

gamhanang bato

sa imong
paglabay sa gamayng
bato didto
sa sapa

gawas sa mikisaw ang
tubig
nga sa pipila ka
adlaw
amang

mikokak usab ang
gilumutan nga baki
bisan ug
wala pay
ulan

easter 1983

sukwahi ang
gahapon

wa mi
kapudyot ug
itlog sa
easter

nangasaba pa
gani si tatay
nganong wa
matugway ang
kabaw

unya gitakda na
ang paglibwas
sa atop nga nipa
sa kamalig
aron dili mabasa
ang mga sako sa
humay
nga didto
galumbay

makasapot nganong
bisag
easter
sige man gihapog
dag-om dayog
talithi ning
dapita

psycho sa bukid sa antulanga: tungod kay wala ka man god

panahon na usab sa laing panaw

misalop na ang adlaw
ug miagbay sa akong abaga
ang kangitngit
gilamamano ang akong
mga kamot
gidakpi ang akong
bukton


gihapuhap ang akong likod
nga mora bag
miingon ug
"fight!" morag lain
na usab kining
gyera sa akong kinabuhi
ning paglawig nako sa
taas na usab nga
paglatas sa
 kagabhion

lami unta ug duna ko'y
usa ka kahang marlboro
ug duha ka lapad nga
tanduay
unya akong pamation
ang awit sa hangin gikan
sa lasang
sagol sa kabugnaw
sa panahon ning
lalom nga
kagabhion

pagkalapad sa kalibotan
labi na ug wala ang bulan ug
mga bitoon
pagkalalom sa dagat sa
kangitngit
pagkahilom sa mga
kakahoyan ug mga
kasagbotan nga
nangahimong amang
sa akong kamingaw

ambot ug nasulayan mo na
ba kini
nga bisan ug lapad ug lalom
ang kagabhion
bisag dako ug habog kaayo ang balay
ug haw-ang kaayo ang
lawak
bisan pag lagpad kaayo ang
mga pultahan ug mga bintana
nga imong gipang-abrihan

bisan pa niining tanan
nga dili mo masukod sa gisumpay-sumpya mo
nga mga tiil, kamot, ug mga bukton

ngahuot lang gihapon pag-ayo ang imong dughan
ang imong utok misamot ka lukot-lukot
morag nagisi nga pukot

hait kaayo ang banig
hapdos kaayo ang hangin
nga midap-ig sa imong aping
pait kaayo ang laway sa imong
tutunlan
nagsigig kamad-an ang imong baba
unya patay-tikig kaayo
ang imong dila

ug labaw sa tanan
gaduhunog ang tambol sa imong
kasingkasing
nga morag nagpaabot sa
hapit na mobuto nga
bulkan diha sud
sa imong agtang

hingpit

giihap ko: usa, duha
ug sa dihang hapit na ako
moabot sa napulo
miundang ko

nangagho
nanampiling

morag dunay
naumol sud sa akong
mga mata

mitulon ko's akong
laway
milad-ok ko

gidugangan nako ug
katunga
dayon akong gitagaan
ug laing panahon
ang akong kaugalingon

mitindog ko
miduol sa bintana
akong giabri ang
katunga sa siradong
bintana

gihawiran ko sa
akong duha ka kamot
ang duha ka kilid
sa bintana

miginhawa ko ug
lalom
gihigop ko ang
hangin
gipuno ko ang
akong dughan
gipaawas nako
ang hangin sa
akong baga
aron masudlan
ug hangin
ang akong kasingkasing

pagkapuno
gibungat ko ang
ikanapulo.

pamilosopo sa akong kaugalingon

ang wala pagbuhat
sa angay untang buhaton

mao kana ang kanunay
kong gibuhat

ang pagbasol sa nanglabay
nga mga adlaw
mao kana ang akong
kanunayng gibasolan

ang kanunayng pag-angkon
nga sakto ang mga
kanhiay ug sayop ang akong
karon
mao kana ang akong
dakong sayop.

kitang duha

 


aduna unta ako'y isulti kanimo
ug kini atong mamahimong sekreto

kumusta ka na? kani ang pasiuna
mibalos ka,
ako maayo ra man
(dili nako masulti nga ako
nagbangutan sa tumang
kasakit sa akong
dughan)
ug miingon ka , ako sab maayo ra man
(apan hiwi ang imong pahiyom
adunay hapdos sa imong
lagos
nga morag sakit ang imong
ngipon)

adunay akoy isulti kanimo
apan
itago mo kini hangtod sa imong
kamatayon

ako lang ug ikaw ang angay
mahibalo niini

akong gihunghong nimo
nabati mo

mitingkag ang imong dalunggan
mialsa ang imong kilay
miatras ang imong suwang
miuk-ok ang imong dila
nabudlat ang imong duha ka mata

ug wa kay tingog nga mibalik sa imong
agi,

miduko ko sa kalibotan
mihangad ko sa langit
kay kitang duha dili gayod katohoan.

paghinuklog sa biernes santo

 

samtang gidokdok ni dodoy ang sementadong bongbong
aron itaod ang usa ka larawan nga akong gidala gikan sa cambodia

karong biernes santo samtang kalit miulan ug nanimahong abhong ang gaaso nga dalan
nakahinuklog ko:

ang martilyo ug ang lansang ug ang bongbong nga sementado
nakadawat sa kastigo
sama sa paglansang ni Kristo didto sa krus ( gikan pa sa paghalok, pagapos, pagpurongpurong sa
mga tunok sa iyang ulo, sa pagbukbok ug pagbunal sa pagsaway og pagbiaybiay)

nga gibalikbalik matag tuig sa walay pagsipyat o paglaktaw
nga kay lagi naandan na man

kita mismo sama sa martilyo ug bongbong nga gibokbok ug gitaupan sa lansang
nahimong yanong panghitabo ug wala na gani kita mangutana kon sa tinood kani sakit pa ba

kining gibilin alang kanako

 

kini mao ang lawak
karaan ang katre, wala alisdi ang pahiran,
lago na ang habol, mantsado ang alugnan
abog ang nagpuyo sa bongbong
gitay-an ang lamparilya
dugay na nga
gipasiga

kini ang akong lawak
nga gibilin ni lola
bukid ang gitarokan
ning balay nga
daan

kini ang hawanan
nga puno sa kakugnan
mga bagtok ug halas
ang gadakpanay
ning luna
sa kalaay

kini ang lingkoranan nga gaatubang
sa pagsalop sa adlaw
dinhi ako molingkod
ug mopahulay
basahon ko ang librong
gisulat ni tatay
kabahin sa among mga kagikan

ako lang usa dinhi
kay silang tanan hagbay rang
nangamatay

ulan ug init
nagpista baya ang langit

karon pamatia ang akong
hinay nga taghoy
kuyog sa hangin nga
hoyohoy

alang sa akong tinudloan

 

sayo pa ang salusalo
sayang ang imong giandam

kadtong tinap-an
hilaw pa kaayo
nagtulo ang dugo
gikan sa sug-ang

kadtong mangga
dili pa kaayo hinog
aslom pa kini sa
dilang mitilaw

sayo pa ang hudyaka
dili pa kaayo lami ang
mga katawa

layo pa ang panaw
ug hanap pa kaayo ang
tinood nga kadaugan

unta giamuma mo pa ang
kahilom
unta gipamilo pa nimog
ayo ang mga sinina nga
imong dalhon
unta hinay pa ang mga tunob
diha sa pagpahawa

hunahunaa dili pa dinhi
ang utlanan
dili pa dinhi ang tinood
nga gubat
sinugdanan pa lang kini
sa imong pakigbisog

atua pa sa unahan
ug dili pa nato makita.

mga buak nga salamin

 

nganong malisang man ako
sa mga dugmok nga samin nga nagpasad
sa akong salog?

daghan kog nawong
nga ikaatubang nimo

daghan kog kamot nga
mohawid kanimo

daghan sab ang akong kasingkasing
nga wala pa nimo mabati masukad

daghang buak dinhi
dili lang ako

gamay na lang ang oras
kulang na ang panahon

aron mahiusa ako pagbalik
ugma, lain na usab nga pagbiya

sa mga buak, ug andam na usab
ako nga buk-on ang mga samin

daghan kog panglantaw
daghan kog anhaon

dili mahurot ang akong padulngan
diha sa mga buak nga samin

pagkawalaypulos

 
kon giunsa ako pagpadako
sa akong ginikanan
di na kaayo nako mahinumduman ang
tanan

pait ba kaha? o tam-is ba kaayo?
hapdos ba? o hayahay?

gisulayan ko ug hunahuna
lalom nga pagbalik sa dakong sapa
sa akong kinabuhi,

gisulayan ko ug dakop ang mga nangagi
sama sa mga alidanaw
nga kon akong makuptan sa kakusog nga
pagunit
sa makanunay ang akong
nahiwaran mao
na lang gayod ang patay

ingon ani ba god kaha kini? unsa ba kaha
ang tinood niini?

matag hinumdum, anaa ang miagi
gisulayan nakog hikap, pagkabugnaw
gisulayan nakog kurit, aron kini motingog
apan bisan unsaon
dakong amang, dakong buta, dakong bungol
silang tanan

gilipot ko sa likod, nakita nako ang akong
kaugalingon,
ug sukad niadto
wala na usab ako mitingog

pagkawalaypulos sa akong nabuhat.

managsoon ug uban pa

 


ang di nako ganahan
dinhi sa kalibotan mao kining

dunay mag-una
dunay maulahi

dunay mas labaw
dunay mas ubos

dunay manggiuwawon
duna say bagag nawong

mas nindot man god unta
tong kuyog lang ta
unya hisgot ug katawa

unya pag-abot sa unahan
dungan tag pangtangtang sa
tanang nagputos kanato:

t-shirt, pantalon, karsonsilyo,
o brief, o panty
tsinelas o sandal, pulseras
o singsing

hubo kitang mangambak
sa suba unya
tiglom
dayog tunga ug unya
padayon kitag
hisgot
dayog katawa

walay ubos walay taas
walay una walay ulahi

managsoon, managsuod,
managhigala, ug kon ganahan
gakos diha sa gugma.

sama sa usa ka bangaw

milabay ang panahon
gitaral niya ang mga dagway

kadtong gamay nga bata nga
daoton
nga mikuyog ninyo kaniadto
sa baybayon
karon haskang taasa na
unya dili na kini mamati
tungod ka aduna na siya'y
kaugalingong
mga damgo

kadtong gamay nga babaye nga
imong gihawiran pag-ayo kay
hadlok ka nga kini mapandol
sa batoon nga dalan
haskang gwapaha na
unya magabhian na kini
sa kalsada diin ang mga suga
nangumbitay
hangtod sa kabuntagon
nga katulgon lang gihapon
diha sa
walay pulos nga pagbilar

usahay bation ka ug kamingaw
nga mora bag makapangutana ka
ug asa kaha kining tanan
paingon
ug unsa kaha ang nilugdangan niini

bation mo ang kauhaw unya imnon mo
ang bugnaw kaayo nga tubig ug pagkahuman
moambak  ka sa usa ka
paghukom

ako dinhi ug sila didto
kini ang alad, kini ang akong gilingkoran
layo kaayo ang mga pagbati
sama sa usa ka bangaw

3:39

linaw ang
panahon

walay tawo ang
plaza
walay mga tunob
ang baybayon

linaw ang kagabhion
sama kaniadto
hangtod karon
amang lang gihapon
ang mga bitoon

ang bulan lingin
habog ang langit

ang mga kahoy
mga anino lamang

bugnaw ang dalan
walay sapatos ang
lapa-lapa sa
kapobrehon

wala gidili dinhi
ang pagkatulog sa
ilalom sa kahoy

mahibaw-an mo
ang tiguwang dili
mangutana

makahupay

ang mga panghitabo
kaniadto
gibalikan ko

sama ako sa
tigbugkos sa pisi
diha sa usa
ka duyanan

unya mitindog ako
ug gisulayan pagtangtang
ang tanan

adunay gihuslot
gitaral
gihubad
gipaluagan

daghan
pagkadaghan sa mga
pangagho

milupad
gidagit sa hangin

sa dughan
makaluag
sa kasingkasing
makahupay

bulanon

una akong nahigmata
unya  mibangon ako

gibiyaan ko ikaw
kuyog mo ang imong hagok

gibalihan ko ang bintana
pagkabugnaw sa hangin

dugay nga nagtinutukay
ako ug ang bulan

balak nga gisulat sa 3:32 sa kaadlawon

moabot da ang panahon
nga dili ko na mahinumduman ang mga dagway sa mga bata nga nagdula sa baybayon diin ang ilang mga inahan
sa makanunay nagbantay
naglantaw
sa tumang kalipay

moabot da ang panahon nga masabtan ko ngano nga kadtong tigulang sayong mimata sa kaadlawon
apan walay gibuhat
wala gani kabalo kon unsay iyang gipaabot

moabot da ang panahon nga dili ko na pamation ang tingog sa mga tuko sa kisame
wala na ang pag-ihap sa mga panaghap

kon moabot  na kining panahona
tukma na ang mga kamot sa orasan
dili na duha

wala na ang ako ug wala na usab ang ikaw
ang atong makita mao na lamang ang nagpabilin unya sa walay pagpananghid
manamilit ang panamilit

ang atong mga ngalan dili na usab nato malitok
bisan ang atong mga ginhawa dili na nato madala

UNTA

PAGkaanindot unta no
kon ang gugma dula dula lang

balay balay, dakpanay,
tago tago, kuhit kuhit

katawa katawa, hagwa hagwa,
sitsit sitsit, kusi kusi,

away away ,uli uli,
wala nay ulaw ulaw

magkita lang ug ganahan
mobiya pod ug masumhan

apan dili, anaa ang sanggot
sa balaod, ang hawla sa

kaminyoon, ang sulti sa
uban, ang suko nga katilingban.

ANG SAYOP NI TATAY

lima kami ka magsoon
gikan sa usa ka tagoangkan

ang hunahuna ni tatay
kasagaran lamang

ang magsoon kuno dili
gayod maglagyoay

bisan asa dalhon sa kapalaran
mobalik gayod sa nataran

kay lagi ang mga pusod
gitagkos man diha sa haligi

sa karaang balay diin ang
tanan nahimugso

ang among balay adunay lima
ka lawak walay labot ang kang

tatay ug nanay, unya dako ang
talad kan-anan ug ang

dulaanan ug tapokanan sama sa
among luag nga hawanan

pagkasayop ni tatay
ang lima nagpunay ug away

gibiyaan ang balay ug karon
hapit na mahurot sa mga anay.

diha sa giilang gidili

kining mga saad
nagdaog

miingon ang kusgan

ania na man ta dinhi
moinom na lang kita
dayon mosayaw dayon
magakos kanang
di na kalusot ang
langaw

miingon ang huyang

hagki ang akong aping
hangtod ang akong kiting
dakpa ang akong alibangbang
gikan sa akong agtang
hangtod sa akong dughan

milalom ang kangitngit
naglami ang sayaw
nagsikit ang tapay ug
ang lapay

nindot ang sumpay
pagkalami sa kamay

pagkakadlawon
nag-iyahay ug
likay

ang usa mikaratil ug sakay
sa unang habalhabal
ang ikaduha
mipakyaw ug motorela

nagdali
sa pagbulag unya sa ilang tunga
midagayday ang
kusog nga ulan
sa mga luha

sa parehong sakayan

kung nakita mo pa unta ang akong
makita
kung mabati mo pa lang unta ang
ania sud sa sulog sa akong
kasingkasing

seguro mobaha ang luha gikan
sa sapa
mahimong mahilom ka ug moingon
nga karon
nasabtan mo na

sayod ko
mao sab kini ang imong
dayalogo....

busa, mas maayo pa segurong
magpakahilom na lang ako

sa natad sa kompromiso

saksak sinagol
ang atong pagkatawo dinhi

kon walay lapok ang imong
tiil
dili kana tiil sa tawo

kon wala mabuling ang imong
mga kamot
basolon ka sa busay nga
puno sa tubig

ang kahayag dili lunsayng puti
anaa ang kilomkilom
ang kangitngit dili puro
anaa usab ang mga bitoon

ang ngipon anaay nalamog
nga kahalhag
ang tumoy sa imong mga buhok
nagsanga nga morag
dila sa sawa

ang tanan
anaa diha sa pakig-angay
balanse diri balanse didto
aron kining atong
sakayan
dili malunod.

magtiayon

pasayloa

mas kusgan
ang hunahuna
kaysa
mga bukton

mas abtik ang
panabot
kaysa duha ka
kamot

pasayloa
pasayloa intawon

nga ang gusto mong
himoon ko kanimo
dili ko na mahimo

ug sama sa pagpasaylo
mo kanako
gipasaylo ko na usab
ikaw

sa makadaghan.

usa ka lusok nga tin-awng luha

ang tin-aw mong
lusok sa luha
nahulog sa mantika
nga gaprito sa
isdang diwitdiwit

ug didto misilaob ang
kalayo
nga hapit jud nakasunog
sa dakong
balay sa akong
kasingkasing

ug nakuha mo
ang tanan kanako

kita kadto

mas nindot ang mga anino
nangita ko ug mga
rason

duha ka anino sa usa ka
higdaanan
diha sa abring bintana nga
sa bulawang buwan
gidan-agan

mas nindot silang mga anino
nga pagkaugma
diha sa usa ka hilom nga lawak

gilamoy usab sa dakong baba
sa hayag nga
kabuntagon

ah, nahinumdom na ako
kita kadto.

garapon sa kilid sa bintana

nagtindog ko nga gaatubang sa
kahayag

isog ang kahayag
ug ako ang talawan sa iyang mga pagtutok

pagkaanindot sa kalibotan
gutom kaayo ang akong palad

pagkaanindot sa mga kakahoyan dinhi
dili makapiyong ang akong mga mata

pagkamalaumon sa mga lunhaw
pagkapasensyoso sa mga asul

mga kahoy nga gihapuhaw sa
mga kamot sa panganod

adunay dalan nga misubay sa daplin
sa suba nga paingon sa dagat

pagkadaghan sa mibuswak nga
gumamela alayon sa kasagbotan

ako ania, nadakpan sa usa ka
lawak
unya ang akong alalay dinhi mao
lamang kining
gamayng bintana

hapit na maupos ang akong paglaum
apan usa lang ang gihangyo sa akong
kaugalingon

dili ko mabuak.




 

kadtong akong nailaila nga taga-iligan

nahibalag ko ang mga sama kanako
didto sa airport sa siem reap

ang usa mitupad kanako
naghisgot nga siya usa lang ka adlaw sa kuala lumpur
dayog sakay sa bus paingon sa singapore

usa ka libot lang usab didto
dayog sakay sa eroplano padulong sa
bangkok
usa ka libot ra usab gihapon ang iyang
gihatag

sirit sa siem reap
hapit sa ho chi minh
lapos sa
hanoi

mora  bag adunay katol sa iyang kiting
unya gusto niya kining ibaid sa mga dalan
ug kahanginan

unsa ba ang naa sa jakarta? pangutana niya
dihang nagdungan mig saka sa eroplano
palupad balik na sa manila

"wala" maoy akong ingon

kon nasayod lamang siya nganong kami mopanaw
usab
sa walay pagpahulay
nganong dili kami makapuyo sa usa ka lugar lamang

seguro, makapahiyom siyang mag-inosara
sakay sa usa ka habalhabal
paingon sa iligan
diin sa kanunay makita na usab niya ang anak
niyang buang

dili pa ko ganahan kay mao pay pagpangudlot sa akong tinanom

mahimong
maghisgot ta kabahin sa
kangitngit

unya moabot kita sa
punto kabahin nianang
mga tanghaga sa mga
sakayan

apil na ang suba ug ang baba
paingon sa baybayon
diin magtagbo na ang
kaasgad ug
katab-ang

pauyunan ko ang imong
pagsubay
hangtod kon asa ka ihatod
sa imong
mga kaligutgot

apan kon motikang ka na
paingon sa damyo
ang akong ikahatag kanimo mao
lamang ang
pagwagayway sa akong kamot
diha sa
pagbabay